Jak wybrać okna energooszczędne – współczynniki, montaż, dotacje

Wybór odpowiednich okien to jedna z najważniejszych decyzji podczas budowy lub modernizacji domu. Od ich jakości zależy nie tylko komfort cieplny, ale także wysokość rachunków za ogrzewanie i chłodzenie budynku. W dobie rosnących kosztów energii, świadomość ekologiczna oraz programy wsparcia finansowego sprawiają, że inwestorzy coraz częściej decydują się na okna energooszczędne. Jednak pojęcie „okna energooszczędne” jest znacznie bardziej złożone niż się wydaje. Obejmuje ono zarówno parametry techniczne szyb i profili, sposób montażu, jak i możliwości skorzystania z dotacji państwowych (segregator na egzamin ustny - pytania i opracowane odpowiedzi).

Aby okna rzeczywiście ograniczały straty ciepła, należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na współczynniki opisujące ich właściwości cieplne. Kluczowym parametrem jest współczynnik przenikania ciepła Uw, który określa, jak dużo ciepła ucieka przez całe okno – czyli przez szybę, ramę oraz połączenia między nimi. Im niższa wartość Uw, tym lepsza izolacyjność termiczna. Obecnie w budynkach energooszczędnych stosuje się okna o Uw nieprzekraczającym 0,9 W/m²K, a w domach pasywnych nawet 0,8 W/m²K lub mniej. Warto pamiętać, że normy techniczne zawarte w Warunkach Technicznych 2021 (WT 2021) wymagają, aby w nowych budynkach okna miały Uw ≤ 0,9 W/m²K.

Współczynnik przenikania ciepła szyby

Drugim istotnym parametrem jest współczynnik przenikania ciepła szyby Ug, odnoszący się wyłącznie do pakietu szybowego, bez ramy. W nowoczesnych oknach stosuje się najczęściej pakiety dwukomorowe (trzyszybowe), w których pomiędzy taflami znajduje się gaz szlachetny, najczęściej argon lub krypton, ograniczający przepływ ciepła. Dobrej jakości pakiety osiągają wartości Ug rzędu 0,5–0,6 W/m²K. Nie mniej ważny jest również współczynnik ramy Uf, który wpływa na bilans cieplny całego okna. W tanich oknach ramy często są słabiej izolowane, co może znacząco pogorszyć parametry całego zestawu, nawet jeśli sama szyba ma doskonałe właściwościzenie się do góry, podłogówka emituje ciepło w sposób równomierny, głównie przez promieniowanie (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - wersja na komputer).

W przypadku domów energooszczędnych szczególne znaczenie ma również współczynnik przepuszczalności energii słonecznej g, określający, jaka część energii słonecznej przenika przez szybę do wnętrza. W zimie wysoka wartość g pozwala na pasywne dogrzewanie pomieszczeń, natomiast latem może prowadzić do przegrzewania. Dlatego wybór okna powinien być uzależniony od orientacji budynku względem stron świata. Od strony południowej warto postawić na większe przeszklenia o wysokim współczynniku g, natomiast od północy – na okna o maksymalnie niskim Uw i mniejszych rozmiarach.
Kolejnym istotnym aspektem jest rodzaj profilu.

Okna energooszczędne z PVC

Okna energooszczędne najczęściej wykonane są z PVC, drewna lub aluminium. Profile PVC oferują korzystny stosunek ceny do parametrów izolacyjnych i łatwość w utrzymaniu czystości. Drewno to rozwiązanie naturalne i ekologiczne, cechujące się doskonałą izolacyjnością, ale wymaga regularnej konserwacji. Aluminium z kolei jest najbardziej trwałe i odporne na warunki atmosferyczne, lecz z natury przewodzi ciepło, dlatego w konstrukcjach energooszczędnych stosuje się przekładki termiczne z materiałów o niskim przewodnictwie cieplnym. Warto zwrócić uwagę na grubość profilu – w oknach PVC standardem w budownictwie energooszczędnym są profile o szerokości 82–90 mm z potrójnym systemem uszczelek (segregator aktów prawnych).

Nawet najlepsze parametry techniczne okna nie zapewnią oczekiwanej oszczędności energii, jeśli zostanie ono nieprawidłowo zamontowane. Tradycyjny montaż z użyciem pianki montażowej i silikonu nie spełnia współczesnych wymagań dla domów energooszczędnych. Kluczowy jest tzw. montaż warstwowy (ciepły), polegający na uszczelnieniu styku okna z murem trzema warstwami: zewnętrzną, chroniącą przed deszczem i wiatrem, środkową – izolacyjną (pianka PU), oraz wewnętrzną, paroszczelną, zapobiegającą przenikaniu wilgoci z pomieszczenia do warstwy izolacyjnej. W nowoczesnych realizacjach stosuje się dodatkowo systemy montażu w warstwie ocieplenia, tzw. montaż wysunięty, który minimalizuje powstawanie mostków termicznych w strefie ościeża.

Odporność na intensywne opady

Nie można też zapominać o szczelności powietrznej i wodoszczelności. Okna energooszczędne powinny charakteryzować się klasą szczelności na poziomie co najmniej 4 (najwyższa w skali PN-EN 12207) oraz wodoszczelnością klasy E900 lub wyższej, co oznacza odporność na intensywne opady przy dużym ciśnieniu wiatru. Dobre okno to także wysoki poziom izolacyjności akustycznej, szczególnie ważny w budynkach położonych przy ruchliwych ulicach.

Inwestorzy planujący wymianę stolarki mogą obecnie liczyć na atrakcyjne dotacje i programy wsparcia. Najpopularniejszym z nich jest program „Czyste Powietrze”, który umożliwia uzyskanie dofinansowania na wymianę starych, nieszczelnych okien na nowoczesne, spełniające wymagania WT 2021. Wysokość dotacji zależy od dochodu wnioskodawcy oraz zakresu prac termomodernizacyjnych. Program obejmuje zarówno budynki jednorodzinne, jak i lokale mieszkalne w budynkach wielorodzinnych, a nabór wniosków prowadzony jest w trybie ciągłym.

Ulga termomodernizacyjna

Alternatywą jest ulga termomodernizacyjna, pozwalająca odliczyć koszty zakupu i montażu okien energooszczędnych od podstawy opodatkowania. W przypadku firm możliwe jest również skorzystanie z programów wsparcia z funduszy europejskich lub regionalnych (uprawnienia budowlane).
Coraz większe znaczenie mają również okna z certyfikatami energetycznymi, potwierdzającymi ich przydatność do budownictwa energooszczędnego i pasywnego. Jednym z najbardziej uznanych jest certyfikat Passive House Institute (PHI) z Darmstadt, przyznawany oknom o wyjątkowo niskim współczynniku Uw i wysokiej szczelności. Dla inwestorów indywidualnych oznacza to gwarancję jakości i zgodności z rygorystycznymi normami.

Ciepłe ramki dystansowe

Przy wyborze okien warto też zwrócić uwagę na dodatkowe elementy poprawiające efektywność energetyczną, takie jak ciepłe ramki dystansowe między szybami, które ograniczają straty ciepła wzdłuż krawędzi szyby, czy rolety zewnętrzne i żaluzje fasadowe, które zimą ograniczają wychładzanie, a latem chronią przed przegrzewaniem. Ważnym aspektem jest także właściwa wentylacja – zbyt szczelne okna bez nawiewników mogą prowadzić do problemów z wilgocią i pleśnią. Dlatego warto wybierać modele z wbudowanymi nawiewnikami ciśnieniowymi lub higrosterowanymi, zapewniającymi prawidłową wymianę powietrza bez utraty ciepła (program egzamin ustny).

Nowoczesne technologie pozwalają na dalsze zwiększanie efektywności energetycznej stolarki. Na rynku dostępne są już okna z szybami selektywnymi, które odbijają promieniowanie podczerwone, a jednocześnie przepuszczają światło dzienne, czy okna z powłokami niskoemisyjnymi (Low-E), które redukują straty ciepła poprzez odbijanie energii cieplnej z powrotem do wnętrza pomieszczenia. Niektóre firmy oferują także inteligentne systemy sterowania, pozwalające na automatyczne otwieranie, zamykanie i wentylowanie okien w zależności od warunków pogodowych.

Inwestycja na dekady

Wybierając okna energooszczędne, warto pamiętać, że to inwestycja na dekady. Dobre okna nie tylko ograniczają zużycie energii, ale też podnoszą wartość nieruchomości, poprawiają komfort akustyczny i mikroklimat wnętrz, a także wpisują się w ideę zrównoważonego budownictwa. Choć ich cena może być wyższa niż w przypadku standardowych rozwiązań, zwrot z inwestycji następuje w postaci niższych rachunków i większej trwałości (opinie o programie).

Podsumowując, idealne okno energooszczędne to połączenie niskiego współczynnika Uw, wysokiej jakości szyb i profili, profesjonalnego montażu oraz możliwości skorzystania z programów dotacyjnych. Przy odpowiednim doborze stolarki okiennej można ograniczyć straty ciepła nawet o 30%, co przekłada się na realne oszczędności w budżecie domowym i mniejsze obciążenie środowiska. Dlatego przy zakupie warto kierować się nie tylko ceną, ale również parametrami technicznymi, certyfikatami i opinią producenta. Okna energooszczędne to dziś nie luksus, lecz standard w nowoczesnym i odpowiedzialnym budownictwie, stanowiący jeden z filarów komfortowego, zdrowego i ekonomicznego domu przyszłości.