Jak wygląda docieplenie starego domu?

Docieplenie starego domu to proces mający na celu poprawę jego efektywności energetycznej, komfortu cieplnego oraz ochrony konstrukcji przed degradacją. W przypadku budynków starszych, często o niejednorodnej konstrukcji i słabej izolacyjności, cały proces wymaga indywidualnego podejścia.

W przypadku starych budynków, w których wcześniejsze ocieplenie zostało wykonane dekady temu (np. w latach 80. lub 90.), przed rozpoczęciem prac termomodernizacyjnych warto rozważyć całkowite usunięcie dotychczasowej izolacji. Takie rozwiązanie pozwala pracować bezpośrednio na konstrukcji ściany, eliminując wątpliwości co do nośności starej warstwy i jakości jej przyczepności. Nie zawsze możliwe ani bezpieczne jest dokładanie nowego materiału izolacyjnego na istniejące warstwy szczególnie jeśli uległy one degradacji, są zawilgocone lub niewłaściwie zamocowane (segregator na egzamin ustny - pytania i opracowane odpowiedzi).

Trzeba jednak mieć świadomość, że demontaż starej izolacji generuje dodatkowe koszty. Samo usunięcie starego ocieplenia to wydatek rzędu 10 do 35 zł za metr kwadratowy, w zależności od technologii, stanu technicznego i rodzaju użytych wcześniej materiałów.

Utylizacja odpadów

Dodatkowo pojawia się kwestia utylizacji odpadów. Z typowego domu typu "kostka", popularnego w okresie PRL, z elewacją o powierzchni 150–180 m², po demontażu pozostaje około 10 m³ odpadów. Do ich wywozu potrzeba zwykle dwóch kontenerów o pojemności 7 m³ i 5 m³. Całkowity koszt wynajmu kontenerów, wraz z transportem, odbiorem i utylizacją materiałów na wysypisku, wynosi od 800 do 1000 zł.

Zamiast usuwać starą izolację, możliwe jest także wykonanie nowego ocieplenia bezpośrednio na istniejącej warstwie. Takie rozwiązanie, o ile stan techniczny starej elewacji na to pozwala, może być tańsze i szybsze w realizacji. Stosuje się je m.in. w przypadku, gdy dotychczasowe ocieplenie jest stabilne, dobrze przylega do ściany i nie nosi śladów uszkodzeń mechanicznych ani zawilgoceń.

Nowa warstwa termoizolacyjna montowana jest w sposób zbliżony do standardowego systemu ETICS stosowanego na nowych budynkach. Płyty (najczęściej styropian lub wełna mineralna) przykleja się do oczyszczonej powierzchni starego tynku. Następnie obowiązkowo wykonuje się kołkowanie, które ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia trwałości całego systemu bez względu na jakość klejenia.

Ochrona nowej elewacji

Warto pamiętać, że zwiększenie grubości ocieplenia wpływa na geometrię elewacji, dlatego niezbędne będą również wymiana parapetów zewnętrznych na szersze, dopasowane do nowej grubości ściany, wymiana obróbek blacharskich dachu, zwłaszcza przy dachach płaskich lub tych bez szerokiego okapu – by zapewnić skuteczne odprowadzenie wody deszczowej i ochronę nowej elewacji (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - wersja na komputer).

W przypadku docieplania starych budynków szczególnie istotny jest dobór odpowiedniego materiału termoizolacyjnego. Ze względu na konstrukcję takich obiektów oraz ograniczenia związane z nośnością ścian i estetyką, zaleca się stosowanie materiałów o niskiej wartości współczynnika przewodzenia ciepła (λ) oraz niewielkim ciężarze.

Dobrym wyborem jest styropian fasadowy, a w szczególności jego grafitowa odmiana, która charakteryzuje się bardzo dobrymi parametrami izolacyjnymi. Współczynnik lambda dla tego materiału wynosi od 0,031 do 0,033 W/(m·K). Dla porównania, klasyczny styropian biały lub w kropki osiąga wartość λ ≈ 0,044 W/(m·K). Oznacza to, że 14 cm grafitowego styropianu odpowiada pod względem izolacyjności 20 cm białego styropianu.

Zastosowanie cieńszej warstwy izolacji

Zastosowanie cieńszej, lecz skuteczniejszej warstwy izolacji ma kluczowe znaczenie przy starych murach, których grubość często przekracza 40 cm. W takich przypadkach nie dąży się do uzyskania bardzo grubej warstwy ocieplenia, lecz do jej optymalnego dostosowania do istniejącej konstrukcji zarówno z powodów technicznych, jak i estetycznych.

Ma to szczególne znaczenie, gdy okna pozostają w niezmienionej pozycji zbyt grube ocieplenie może pogłębić wnęki okienne, co ogranicza dostęp światła i psuje proporcje elewacji. Izolacja ścian musi się poprawnie połączyć z ociepleniem dachu nieprawidłowe przejścia mogą tworzyć mostki cieplne (segregator aktów prawnych).

W sytuacjach, gdy dom posiada dach o bardzo małym okapie lub pozbawiony okapu, konieczne może być również wydłużenie krokwi lub zastosowanie innych rozwiązań, które zapewnią właściwą ochronę ocieplonej elewacji przed opadami.

Styropian grafitowy

Styropian grafitowy, znany także jako szary styropian, to materiał izolacyjny produkowany w taki sam sposób jak tradycyjny styropian biały z ekspandowanego polistyrenu (EPS). Różnica polega na dodaniu drobnoziarnistego grafitu do surowca już na etapie produkcji. To właśnie ten składnik nadaje materiałowi charakterystyczną szarą barwę.

Obecność grafitu nie wpływa jedynie na wygląd jego głównym zadaniem jest poprawa właściwości termoizolacyjnych. Działa on jak ekran odbijający i pochłaniający promieniowanie cieplne wewnątrz struktury materiału, co znacząco ogranicza przewodzenie ciepła. Dzięki temu szary styropian osiąga lepszy współczynnik przewodzenia ciepła (λ), zwykle w przedziale od 0,031 do 0,033 W/(m·K), podczas gdy biały styropian ma λ ≈ 0,044 W/(m·K) (uprawnienia budowlane).

Podsumowując – choć produkcja i sposób montażu grafitowego styropianu są niemal identyczne jak w przypadku jego białego odpowiednika, jego zwiększona skuteczność izolacyjna pozwala osiągnąć podobny efekt cieplny przy mniejszej grubości materiału.

W ostatnich latach obserwuje się systematyczne zaostrzanie przepisów technicznych dotyczących energooszczędności budynków. Zgodnie z obowiązującymi warunkami technicznymi, współczynnik przenikania ciepła U dla ścian zewnętrznych musi mieścić się w coraz niższych granicach co oznacza konieczność lepszego zabezpieczenia przegród przed stratami energii.

Warstwy materiałów izolacyjnych

W praktyce oznacza to, że inwestorzy są zmuszeni stosować coraz grubsze warstwy materiałów izolacyjnych. Choć wiąże się to z większymi nakładami początkowymi, jest to działanie opłacalne w dłuższej perspektywie zwiększenie grubości ocieplenia pozwala znacząco zmniejszyć zapotrzebowanie na energię cieplną, a tym samym obniżyć rachunki za ogrzewanie.

Warto jednak pamiętać, że sama grubość nie jest jedynym wyznacznikiem skuteczności. Równie ważne są jakość materiału izolacyjnego (współczynnik λ), poprawność wykonania detali (eliminacja mostków cieplnych), ciągłość izolacji w połączeniach z dachem, fundamentem i stolarką.

Dobrze dobrana i profesjonalnie wykonana termoizolacja pozwala nie tylko spełnić wymagania przepisów, ale też zwiększa komfort cieplny mieszkańców i podnosi wartość nieruchomości (program egzamin ustny).

Styropian grafitowy to obecnie najskuteczniejszy rodzaj styropianu pod względem izolacyjności cieplnej, jeśli nie uwzględniamy polistyrenu ekstrudowanego (XPS) – materiału o innej strukturze i właściwościach, często błędnie utożsamianego ze styropianem. W rzeczywistości klasyczny styropian to polistyren ekspandowany (EPS), czyli spieniony polistyren formowany w bloki lub płyty.

O zdolności materiału do ograniczania strat ciepła świadczy jego współczynnik przewodzenia ciepła lambda (λ). Im jego wartość jest niższa, tym lepsze właściwości izolacyjne danego materiału. Dla porównania: tradycyjny styropian biały ma współczynnik λ w zakresie 0,044–0,038 W/(m·K), wyższej jakości materiały mogą osiągać 0,035 W/(m·K), natomiast styropian grafitowy charakteryzuje się jeszcze niższą wartością: 0,030–0,033 W/(m·K).

Realna korzyść energetyczna

Niska lambda to realna korzyść energetyczna i finansowa, zwłaszcza przy budowie domów energooszczędnych lub pasywnych, gdzie ściany zewnętrzne muszą spełniać bardzo rygorystyczne wymagania ich współczynnik przenikania ciepła U nie powinien przekraczać 0,15–0,10 W/(m²·K).

Im wyższa wartość λ materiału, tym grubszą warstwę trzeba zastosować, by spełnić wymagania normowe. Gdy natomiast używamy materiału o niskiej lambdzie, ten sam efekt można osiągnąć przy cieńszej warstwie izolacji (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - aplikacja na telefon).

W przypadku styropianu grafitowego szczególnie ważne jest stosowanie się do zaleceń systemowych producenta ociepleń. Ze względu na jego specyficzne właściwości (m.in. większą rozszerzalność cieplną i gładką powierzchnię), niektórzy producenci rekomendują stosowanie kleju uniwersalnego tego samego, który służy również do zatapiania siatki – zamiast typowego kleju wyłącznie do styropianu. Takie podejście pozwala zapewnić lepszą przyczepność i większą odporność na odspajanie.

Zawsze należy korzystać z kompletnego systemu ociepleń jednego producenta, który posiada Krajową Ocenę Techniczną (KOT) lub Europejską Ocenę Techniczną (EOT).

To nie tylko gwarancja jakości, ale również warunek zachowania praw gwarancyjnych korzystanie z komponentów pochodzących od różnych dostawców może skutkować odrzuceniem ewentualnych reklamacji.

Z praktyki wynika jednak, że wysokiej jakości kleje do styropianu, nawet jeśli nie są „uniwersalne”, często sprawdzają się równie dobrze pod warunkiem, że są stosowane zgodnie z instrukcją producenta oraz dobrane do rodzaju izolacji i warunków wykonania.

Prawidłowa technika klejenia płyt

Niezależnie od rodzaju styropianu, płyty należy przyklejać metodą obwodowo-punktową, potocznie określaną jako „na ramkę i placki”. Oznacza to, że zaprawa powinna być nałożona wzdłuż obwodu płyty (z przerwami na odpływ powietrza), a w środku należy nanieść kilka dodatkowych placków kleju.

Po dociśnięciu do ściany, zaprawa powinna obejmować minimum 40% powierzchni styku płyty ze ścianą. Takie rozłożenie sił zapewnia równomierne przenoszenie naprężeń i trwałe mocowanie (opinie o programie).

Niedopuszczalna jest metoda punktowa (tylko placki) mimo że wciąż stosowana przez niektórych wykonawców z przyzwyczajenia. W przypadku płyt grafitowych, które są bardziej wrażliwe na odkształcenia, niewłaściwe przyklejenie może skutkować ich odpadaniem już po kilku sezonach.