Kiedy i jak zrobić badania geotechniczne działki?

Badania geotechniczne działki to jeden z najważniejszych etapów przygotowania do budowy domu, budynku wielorodzinnego lub innego obiektu budowlanego. To właśnie od wyników tych badań zależy bezpieczeństwo, trwałość i ekonomiczność całej inwestycji. Mimo że wielu inwestorów traktuje badania gruntu jako formalność, w rzeczywistości mają one kluczowe znaczenie – pozwalają uniknąć błędów projektowych, nadmiernych kosztów fundamentowania czy problemów eksploatacyjnych, takich jak osiadanie budynku czy zawilgocenie piwnicy. Warto więc wiedzieć, kiedy należy je wykonać, jak przebiegają i kto powinien je zrealizować (segregator na egzamin ustny - pytania i opracowane odpowiedzi).

Badania geotechniczne

W praktyce badania geotechniczne wykonuje się na etapie przygotowania dokumentacji projektowej, jeszcze przed opracowaniem projektu budowlanego. Ich celem jest określenie rodzaju gruntów występujących na działce, poziomu wód gruntowych oraz nośności podłoża, czyli zdolności do przenoszenia obciążeń pochodzących z konstrukcji budynku. Informacje te są niezbędne, aby projektant mógł dobrać odpowiedni rodzaj fundamentów, a geotechnik określił kategorię geotechniczną obiektu zgodnie z wymaganiami norm PN-EN 1997-1 (Eurokod 7). W przypadku domów jednorodzinnych zazwyczaj wystarczają badania w I kategorii geotechnicznej, które obejmują proste rozpoznanie warunków gruntowych. Jednak już przy budynkach wielokondygnacyjnych, z piwnicami lub posadowionych na gruntach o złożonej budowie geologicznej, konieczna jest II lub III kategoria geotechniczna, wymagająca szerszego zakresu badań i opracowania dokumentacji geotechnicznej (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - wersja na komputer).

Wzmocnienie podłoża

Badania geotechniczne należy wykonać przed rozpoczęciem budowy, najlepiej jeszcze przed zakupem działki lub na wczesnym etapie projektowania. To pozwala uniknąć niespodzianek, które mogą pojawić się w trakcie prac ziemnych. Zdarza się bowiem, że dopiero podczas kopania fundamentów okazuje się, że na głębokości metra lub dwóch występuje torf, namuł, nasyp niebudowlany lub wysoki poziom wód gruntowych. W takiej sytuacji konieczne może być wzmocnienie podłoża, wymiana gruntu lub zastosowanie kosztowniejszego rodzaju fundamentów, np. płyty fundamentowej zamiast tradycyjnych ław. Dlatego zaleca się, aby inwestor zamówił badania geotechniczne jeszcze przed opracowaniem projektu – wyniki badań pozwolą architektowi i konstruktorowi zaprojektować optymalne rozwiązania.

Poziom wód gruntowych

Samo wykonanie badań geotechnicznych jest procesem szybkim i nieinwazyjnym. Zazwyczaj trwa jeden dzień i polega na wykonaniu kilku odwiertów geotechnicznych na głębokość od 2 do 6 metrów, w zależności od planowanej głębokości posadowienia obiektu. Odwierty wykonuje się ręcznie lub mechanicznie za pomocą wiertnicy. W trakcie wierceń pobierane są próbki gruntów, które następnie poddawane są analizie w laboratorium geotechnicznym. Na podstawie wyników badań terenowych i laboratoryjnych geotechnik opracowuje opinię geotechniczną, w której określa rodzaje gruntów, głębokość ich występowania, poziom wód gruntowych, ich zmienność sezonową, a także zalecenia dotyczące posadowienia budynku (program egzamin ustny).

W niektórych przypadkach, gdy warunki gruntowe są złożone, wykonuje się również badania uzupełniające – na przykład sondowania statyczne CPTU lub dynamiczne DPL/DPM, które pozwalają dokładniej określić parametry nośności gruntu i jego zagęszczenie. Takie badania są szczególnie ważne przy dużych obiektach, budynkach wielokondygnacyjnych, halach przemysłowych czy inwestycjach infrastrukturalnych.

Dokumentacja geotechniczna

Dokumentacja geotechniczna powinna być zawsze wykonana przez uprawnionego geologa lub geotechnika, posiadającego odpowiednie kwalifikacje i wpis do właściwej ewidencji. To gwarancja, że wyniki badań będą wiarygodne, a projektant i kierownik budowy będą mogli się na nich oprzeć przy dalszych etapach inwestycji. Warto pamiętać, że od 2012 roku, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, każda budowa budynku wymaga dołączenia opinii geotechnicznej do projektu budowlanego. W wielu przypadkach urzędnik w starostwie nie przyjmie projektu bez takiego załącznika, a brak badań może skutkować wstrzymaniem procedury uzyskania pozwolenia na budowę.

Koszt badań geotechnicznych zależy od liczby odwiertów, głębokości wierceń i lokalizacji inwestycji. Dla typowej działki pod dom jednorodzinny, na której wykonuje się zwykle trzy odwierty o głębokości 3–5 metrów, koszt badania waha się najczęściej od 700 do 1500 zł. W przypadku większych inwestycji, gdzie konieczne jest wykonanie kilkunastu odwiertów, sondowań czy badań laboratoryjnych, cena może wynosić kilka tysięcy złotych (segregator aktów prawnych). Warto jednak potraktować ten wydatek jako inwestycję w bezpieczeństwo i trwałość przyszłego budynku – niewłaściwe rozpoznanie warunków gruntowych może w późniejszym czasie generować wielokrotnie większe koszty związane z naprawami i wzmacnianiem fundamentów.

Wyniki badań geotechnicznych

Wyniki badań geotechnicznych mają również znaczenie przy projektowaniu instalacji wodno-kanalizacyjnych, odwodnienia terenu, a także przy planowaniu zagospodarowania działki. Wiedza o tym, na jakim poziomie znajduje się woda gruntowa, pozwala uniknąć problemów z podtopieniami czy przenikaniem wilgoci do piwnic. Dzięki analizie składu i przepuszczalności gruntu można też właściwie zaprojektować przydomową oczyszczalnię ścieków lub drenaż (uprawnienia budowlane).

Po zakończeniu badań inwestor otrzymuje kompletną opinię geotechniczną, która zawiera opis budowy geologicznej działki, tabelaryczne zestawienie próbek, mapę lokalizacji odwiertów, przekrój geotechniczny oraz wnioski i zalecenia projektowe. Dokument ten stanowi integralną część projektu budowlanego i jest wykorzystywany przez architekta, konstruktora oraz kierownika budowy. Jeżeli w trakcie robót ziemnych okaże się, że rzeczywiste warunki gruntowe różnią się od tych, które określono w opinii, należy zlecić wykonanie dodatkowych badań i aneksu do opinii geotechnicznej.

Zużycie betonu i stali zbrojeniowej

Badania gruntu to nie tylko wymóg formalny, ale przede wszystkim element racjonalnego i bezpiecznego projektowania. Grunt jest bowiem podstawowym elementem konstrukcji budynku – nawet najlepiej zaprojektowany dom nie będzie trwały, jeśli zostanie posadowiony na niestabilnym podłożu. Dlatego wykonanie badań geotechnicznych powinno być pierwszym krokiem każdej inwestycji.

Podsumowując, badania geotechniczne działki należy wykonać przed rozpoczęciem projektowania budynku, najlepiej jeszcze przed zakupem działki, jeśli inwestor ma taką możliwość (opinie o programie). Proces ten jest szybki, stosunkowo niedrogi, a przede wszystkim kluczowy dla bezpieczeństwa i trwałości konstrukcji. Wykonane przez uprawnionego specjalistę badania dostarczą niezbędnych danych o gruncie, wodach gruntowych i warunkach posadowienia, na podstawie których projektant opracuje optymalne rozwiązania fundamentowe. To inwestycja, która zawsze się zwraca – w postaci stabilnego, trwałego i bezpiecznego budynku, odpornego na zmienne warunki gruntowe i upływ czasu.