Materialne ślady

Europa współczesna wydaje się chrześcijańska i niechrześcijańska zarazem (kardynał Lustiger). Turystów z Dalekiego Wschodu uderza na przykład mnogość i wspaniałość zabytków kultury chrześcijańskiej, jakby nieuchronna chrześcijańskość europejskiej kultury, a zarazem niemal zupełna nieobecność chrześcijaństwa w życiu współczesnych Europejczyków - przynajmniej w Europie Zachodniej (program uprawnienia budowlane na komputer).

Natomiast na terenach byłego materialne ślady chrześcijańskiej kultury zostały w wielkiej mierze zniszczone (Jerzy Kłoczowski). Doprowadzono też do „pustki informacyjnej” w tej dziedzinie, pustki inkrustowanej tu i ówdzie dezinformacją. Pozostała więc głównie jakaś tęsknota do pierwotnej tożsamości (i do pierwotnej świetności - carskiej lub komunistycznej). ale jakby nieosiągalnej, bo system znaków liturgii i sztuki sakralnej stał się dla większości niezrozumiały. Może lepiej rzecz się ma z literaturą (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Polska jest w tym pejzażu wyspą strzegącą swej tożsamości, ale wyspą już włączoną w światowy system komunikacji, już przeżywającą codzienny pluralizm, do którego nie miała czasu się przygotować. Przeżywającą fascynację zachodnią kulturą (zachodnim dobrobytem) i zarazem lęk wobec niej (uprawnienia budowlane).

Niektóre wartości o chrześcijańskim rodowodzie weszły do kanonu kultury i poniekąd się zlaicyzowały. Dziś zagraża im neopogańska reinter- pretacja. równocześnie domagają się pogłębienia ich chrześcijańskiej tożsamości. Inne zrodziły się czy też zostały „wylansowane" poza światem kultury chrześcijańskiej - albo i w opozycji do niego - ale potem okazały się z chrześcijaństwem fundamentalnie zgodne (Alfred Grosser, Gerard Leclerc). Tak było z hasłami Rewolucji Francuskiej. Chrześcijaństwo uznało je dziś za swoje, choć istnieją problemy interpretacyjne (program egzamin ustny). Toczy się spór o rozumienie wolności, równość jest zastępowana sprawiedliwością, a braterstwo solidarnością. Dla mnie równość należy zastąpić godnością, bo z niej wynika i sprawiedliwość, i równość wobec prawa, a lepszą chyba daje podstawę praw człowieka.

Warto tu pamiętać o dziejach praw człowieka, a w szczególności prawach dziecka. W czasach starożytnych było ono własnością ojca, który miał nad nim prawo życia i śmierci, mógł je legalnie zabić po urodzeniu albo zachować jako swego niewolnika. Dziś w większości państw europejskich można - z pewnymi ograniczeniami - zabić dziecko przed urodzeniem (opinie o programie).

Zagrożenie procesów integracji

Nie wiadomo jeszcze, w jakim stopniu będzie można dokonywać w embrionie genetycznych interwencji. Niektórzy głoszą wprost, że to społeczeństwo nadaje embrionowi status człowieczeństwa, że to społeczeństwo (czyli jego władze) uznaje, jakie życie jest warte życia. Rozwój praw człowieka został więc fundamentalnie zagrożony, stoimy wobec ich regresu. Chrześcijańska, zasadnicza komponenta kultury europejskiej (nie należy lekceważyć innych jej składników, zwłaszcza judaizmu i islamu) znaczy ją szczególnym stosunkiem do wolności, bowiem chrześcijaństwo jest religią, w której istnieje zarazem wolność Boga i wolność człowieka (Henri Hude) (segregator aktów prawnych).

Inaczej w islamie, w którym tej drugiej raczej nie ma. Ale i w chrześcijaństwie pojawia się pokusa eliminacji wolności człowieka, występuje ona w nurtach prawicowo-fundamentalistycznych. Istnieje również stała pokusa absolutyzacji wolności, napięcie pomiędzy wolnością a potrzebą uznania prawdy, pomiędzy potrzebą przestrzeni wolności niezbędnej do rozwoju człowieka a ograniczeniami koniecznymi ze względu na aktualne dobro wspólne i na dobro przyszłych pokoleń. To ostatnie zaczyna ważyć coraz więcej - w miarę postępującego zagrożenia środowiska.

W Europie przeżyliśmy nazizm i komunizm, dwie straszliwe karykatury dawnego Cesarstwa - jakiegoś sposobu na europejski porządek i pokój. Jako reakcja na nie Europa Zachodnia wybrała drogę federalistyczną, w zamyśle jej inicjatorów mającą skutecznie zabezpieczyć pokój, rozwój gospodarczy i demokrację. Ale na Wschodzie nadal wielka jest pokusa Imperium, brak odpowiednio silnej idei. która mogłaby ją zastąpić. Tej idei zdaje się brakować i na Zachodzie, gdzie coraz bardziej dominuje płaski pragmatyzm i płytki egoizm. Pozornie zagrożenie procesów integracji płynie ze strony ekonomiczno polityczno-organizacyjnej, w gruncie rzeczy ma ono podłoże kulturowe. Zniknięcie strachu wobec komunistycznego imperium obnażyło istotne słabości (promocja 3 w 1).