Nowoczesna Polska kultura

Pytania te stanęły u początków istnienia nowoczesnej kultury polskiej. Przez cały wiek XIX towarzyszyły jak refren każdej mniej lub bardziej systematycznej refleksji nad sztuką. Dyskutowano, czy malarze wykształceni w Petersburgu, Wiedniu lub Monachium mogą wyrażać istotne dla narodu polskiego sprawy (program uprawnienia budowlane na komputer).

Okazało się w końcu, że mogą - przykładem chociażby malarstwo całej grupy „monachijczyków”, niemalże archetypiczne portrety pejzażu mazowieckiego u Maksa Gierymskiego, obrazy wykształconych w Paryżu Józefa Chełmońskiego czy Stanisława Wyspiańskiego. A także - nieśmiertelni i znienawidzeni przez historyków sztuki Kossakowie odmalowujący legendę konia polskiego. Także Jan Matejko, którego zwano „wielkim karłem”, co „cień rzucił na sztukę polską i był jak wielka osamotniona skała - znikąd się wziął i nie miał następców” (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Potem sięgnięto do skarbnic sztuki ludowej (skądinąd nie zawsze polskiej - wystarczy przypomnieć fascynacje Huculszczyzną malarzy młodopolskich). Wraz z „przebudzeniem narodów”, związanym z Wiosną Ludów w Europie Środkowej i z początkami badań etnograficznych, zainteresowano się wprost sztuką narodową. Na ziemiach polskich, pod zaborami, wrzała dyskusja - brali w- niej udział przede wszystkim krytycy literaccy, dopiero potem dołączyli do nich malarze i osoby zainteresowane sztukami pięknymi. Powoływano się na Norwida, na Józefa Ignacego Kraszewskiego, którzy radzili opierać się na skarbnicy sztuki ludowej, powiązanej w sposób najbardziej ścisły z ziemią ojczystą (uprawnienia budowlane).

Jednakże decydujący okazał się sąd Adama Mickiewicza, który na wykładach w College de France twierdził, iż Polacy jako słowiański naród Północy nie mają w sobie dostatecznie rozwiniętej sensualności, by kultywować sztuki piękne będą świadczyć o polskiej kulturze - to „pieśń ujdzie cało”, a nie obraz czy rzeźba. Wiele wrzawy wywołał także Julian Klaczko opublikowanym na emigracji artykułem, w którym rozwijał tezy Mickiewicza, kategorycznie stwierdzając na temat Polaków: „My, Słowianie, jesteśmy mistrzami słowa (program egzamin ustny).”

Temat sztuki ludowej

Kłam tego rodzaju poglądom zadała działalność Stanisława Witkiewicza ojca, największego chyba krytyka, jakiego wydała Polska, twórcy „stylu zakopiańskiego” i - niestety - słabego malarza. Witkiewicz nie zawracał sobie głowy pytaniem, czy Polskę stać na sztuki piękne, on je po prostu dostrzegał i prowadził batalię o naturalizm, czyli dobrze namalowane obrazy (opinie o programie).

„Czy to będzie Zamoyski pod Byczyną, czy Kaśka zbierająca rzepę, nie przybędzie ni w pierwszym, ni w drugim wypadku ani jednego połysku, ani jednego cienia (…) jeśli będą o tej samej porze dnia oglądani” - pisał, przenosząc w ten sposób dyskusję na nową, odmienną od dotychczasowej, płaszczyznę. Występując przeciw Matejce, walczył o jakość polskiej sztuki. Znamienne jednak, że jego utopijna wizja sztuki narodowej opierała się na twórczości góralskiej, podhalańskiej, której dodał przy tej okazji wiele nowych, nie istniejących w niej elementów (segregator aktów prawnych).

Takie próby podejmowano i po odzyskaniu niepodległości, wykorzystując motywy sztuki ludowej w projektowaniu sprzętów codziennego użytku, wyposażenia wnętrz, w kilimach, ceramice, meblach, architekturze. Zgrabnie łączono doświadczenia stylu zakopiańskiego i modnego w latach dwudziestych art deco. Stworzono styl dworkowy, przeróżne mutacje „gotyku nadwiślańskiego”; ostatnim głosem w sprawie przydatności stylu zakopiańskiego stała się działalność jednego z lepszych polskich architektów - obecnie zapoznanego - Jana Koszczyc Witkiewicza. Temat sztuki ludowej odżywał zresztą i później, w skarykaturyzowanej częstokroć postaci oferty Cepelii; to przecież przez sztuczną ludowość usiłowała wpisać się w tradycję polską komunistyczna władza (promocja 3 w 1).