Oś pozioma

Do I klasy należą budowle o dużej sztywności własnej w stosunku do osi poziomej, posadowione na płycie żelbetowej (wieże wodociągowe, kominy fabryczne itp.) oraz wszelkie budowle posadowione na skrzyni żelbetowej (program uprawnienia budowlane na komputer). Do VI klasy należą budowle najbardziej wrażliwe na osiadanie, a więc budynki o 1 kondygnacji (mała sztywność): żelbetowe statycznie niewyznaczalne i murowane na zaprawie cementowej.

Największa dopuszczalna przechyłka fundamentu z powodu nierównomiernego osiadania (tangens kąta) nie powinna przekraczać dla klasy I - stosunku najmniejszego wymiaru budowli w planie do wysokości budowli, a dla klasy VI - V1200-4-V1000 (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Dla klas pośrednich budynków dopuszczalne przechyłki mieszczą się między wyżej podanymi wartościami.

Im głębiej znajduje się fundament w pewnej warstwie, tym mniejsze będzie jego osiadanie, ponieważ na ogół wraz z zagłębieniem grunt staje się mniej ściśliwy, tym mniejsza będzie również nierównomierność osiadania różnych miejsc fundamentu.
Jeśli fundament jest tak głęboko założony, że ciężar budowli równa się ciężarowi wydobytej z wykopu ziemi, wówczas teoretycznie biorąc nie powinno być żadnego osiadania, ponieważ wartość obciążenia się nie zmieniła (uprawnienia budowlane). W praktyce osiadanie budynku w tym przypadku będzie niewielkie, ale niezupełnie zerowe, ponieważ pod wpływem wyjęcia ziemi z wykopu grunt się odpręża, podnosząc się nieco do góry.

A więc przez odpowiednie zagłębienie fundamentów można zmniejszyć osiadanie całkowite budowli i jej ewentualną przechyłkę w przypadku nierównomiernego osiadania (program egzamin ustny). Jednakowoż decydując się na pogłębianie fundamentów z tych powodów należy się kierować zarówno względami technicznymi, jak i ekonomicznymi. Przede wszystkim wypada pogłębiać fundamenty, jeżeli górna warstwa jest bardzo ściśliwa lub nierównomiernie ściśliwa, co ma miejsce w nasypach, namułach itp. Należy mieć jednak na uwadze, że jeśli budowla jest niewysoka i mało obciążona, można ją posadowić nawet na gruncie nasypowym, ale wtedy dopuszczalne ciśnienie na grunt powinno być bardzo niewielkie, a fundament musi być specjalnie wytrzymały i sztywny (np. płyta lub ławy żelbetowe) w celu uniknięcia nierównomiernego osiadania.

Niekiedy w podobnych przypadkach wykopuje się grunt nasypowy i zamienia go piaskiem. Piasek sypie się wtedy warstwami o grubości ok. 15 cm i ubija się z obfitym polewaniem wodą, aby jego osiadanie zredukować do minimum.
Oczywiście w poszczególnych przypadkach oblicza się osiadanie fundamentów, mając dane o ściśliwości gruntu i warunkach wodnych (opinie o programie).

Osiadanie fundamentów

Podajemy kilka przykładów zabezpieczenia przed nierównomiernym osiadaniem fundamentów w przypadkach niejednolitego podłoża gruntowego.

Szczególnie niepożądana okoliczność zachodzi, gdy pod jedną częścią budynku zalega grunt piaszczysty lub żwirowy, a pod drugą gliniasty wówczas osiadanie pierwszego podłoża skończy się w bardzo krótkim czasie po wykonaniu budynku, natomiast osiadanie gliny, uwarunkowane wypieraniem wody z włoskowatych kanalików, może trwać przez szereg lat (segregator aktów prawnych). Środkiem zaradczym jest w tym przypadku urządzenie dylatacji na pograniczu odrębnych gruntów.

Jeśli warstwy zalegają ukośnie, to niekiedy przez pogłębienie fundamentów o pewną głębokość udaje się posadowić je na jednolitym gruncie. Głębokość g nie może być oczywiście zbyt duża, gdyż wtedy wzrastają koszta i mogą wyniknąć trudności, gdy przedostaniemy się poniżej zwierciadła wody gruntowej.
W celu zaoszczędzenia kosztów stosowane bywają fundamenty z uskokami. Chcąc ograniczyć uszkodzenia gruntu w uskokach, należy je tak projektować, aby wysokość stopnia w uskoku nie była większa od 0,5 m, a szerokość - nie mniejsza od ok. 0,8 m (kąt pochylenia ok. 30°.

Fundamentowanie uskokami nie jest wskazane w sypkim piasku i glinie mokrej; w tym ostatnim przypadku mogą zachodzić różnice w osiadaniach na poszczególnych stopniach (promocja 3 w 1).
Przy zbyt płytkim posadowieniu może zachodzić wypieranie gruntu spod fundamentów na obydwa boki i do góry lub na jeden bok i do góry.