Oświetlenie drogi ewakuacyjnej

Oświetlenie drogi ewakuacyjnej jest kluczowym elementem systemu bezpieczeństwa budynku, zapewniającym widoczność i bezpieczeństwo podczas ewakuacji w sytuacjach awaryjnych, takich jak pożar, awaria zasilania czy inne zagrożenia. Oświetlenie awaryjne drogi ewakuacyjnej powinno spełniać określone normy i przepisy, w tym PN-EN 1838 – Norma dotycząca oświetlenia awaryjnego w budynkach, PN-EN 50172 – Norma dotycząca systemów awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego, Przepisy przeciwpożarowe (np. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa w Polsce) (segregator na egzamin ustny - pytania i opracowane odpowiedzi).

Podstawowe funkcje oświetlenia drogi ewakuacyjnej

Minimalny poziom natężenia oświetlenia na poziomie podłogi w osi drogi ewakuacyjnej wynoszący 1 lx jest kluczowym wymogiem określonym w normie PN-EN 1838. Zapewnia to wystarczającą widoczność umożliwiającą bezpieczne poruszanie się osób w warunkach awaryjnych. Oprawy należy instalować wzdłuż drogi ewakuacyjnej w sposób zapewniający równomierne oświetlenie. Zaleca się stosowanie opraw LED ze względu na ich wysoką efektywność, długi czas pracy i odporność na uszkodzenia. Oprawy powinny być tak dobrane, aby zapewnić minimalne natężenie 1 lx w osi drogi, ale także unikać nadmiernego olśnienia użytkowników (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - wersja na komputer).

Równomierność oświetlenia powinna wynosić minimum 40:1, co oznacza, że najciemniejsze miejsce nie może być oświetlone mniej niż 1/40 najjaśniejszego punktu. Unikanie ostrych kontrastów między ciemnymi i jasnymi strefami poprawia percepcję drogi i kierunku ewakuacji. System oświetlenia awaryjnego powinien działać niezależnie od głównej sieci elektrycznej. Regularne testy oświetlenia awaryjnego (automatyczne lub manualne) zapewniają, że w przypadku awarii oświetlenie spełni wymagane normy. Konserwacja obejmuje sprawdzanie sprawności źródeł światła, poziomu naładowania akumulatorów oraz stanu opraw.

Znaki kierunkowe i oznakowanie ewakuacyjne

Znaki kierunkowe i oznakowanie ewakuacyjne powinny być oświetlone z natężeniem co najmniej 2 cd/m² (kandeli na metr kwadratowy). Zapewnienie odpowiedniego podświetlenia znaków ewakuacyjnych jest kluczowe dla szybkiej i skutecznej ewakuacji, zwłaszcza w warunkach ograniczonej widoczności. Znaki ewakuacyjne muszą być oświetlone z natężeniem co najmniej 2 cd/m² na całej powierzchni piktogramu. Dla znaków podświetlanych bezpośrednio (np. wbudowane oświetlenie LED) minimalna wartość powinna być równomiernie rozłożona, bez ciemniejszych obszarów (segregator aktów prawnych).

Dopuszczalne jest stosowanie znaków fotoluminescencyjnych, ale muszą one zapewnić widoczność przez cały wymagany czas działania systemu awaryjnego. Znaki podświetlane od wewnątrz to najlepsze rozwiązanie, zapewniające stałe i jednolite oświetlenie (np. oprawy LED z wbudowanym podświetleniem). Znaki podświetlane zewnętrznym źródłem światła muszą być rozmieszczone tak, aby zapewnić wymagane natężenie na całej powierzchni. Znaki fotoluminescencyjne mogą być stosowane, ale wymagają wcześniejszego naświetlenia i spełnienia określonych norm dotyczących luminancji w czasie.

Oświetlenie ewakuacyjne

Oświetlenie ewakuacyjne oraz oznakowanie drogi ewakuacyjnej muszą działać przez co najmniej 1 godzinę po zaniku podstawowego zasilania. Ten czas działania zapewnia użytkownikom budynku wystarczającą ilość czasu na ewakuację w przypadku awarii sieci elektrycznej. Minimalny czas działania to 1 godzina dla większości budynków użyteczności publicznej i obiektów komercyjnych. W obiektach o wysokim ryzyku (np. szpitale, zakłady przemysłowe, parkingi podziemne) wymagany czas działania może być dłuższy (np. 2-3 godziny). W budynkach o szczególnych wymaganiach czas może wynosić 8 godzin lub więcej (np. obiekty energetyczne, centra zarządzania kryzysowego) (uprawnienia budowlane).

Minimalizacja olśnienia jest kluczowym elementem projektowania oświetlenia awaryjnego, ponieważ zbyt intensywne źródła światła mogą dezorientować lub tymczasowo oślepiać osoby ewakuujące się, co zwiększa ryzyko paniki i wypadków. Światło nie może powodować dużych kontrastów pomiędzy jasnymi i ciemnymi strefami.

Równomierność oświetlenia na drodze ewakuacyjnej powinna wynosić minimum 40:1 (czyli najciemniejsze miejsca nie mogą być ciemniejsze niż 1/40 najjaśniejszego punktu). Unika się intensywnych punktowych źródeł światła – stosuje się rozproszone oświetlenie. Powierzchnie podłóg, ścian i sufitów nie powinny odbijać zbyt intensywnie światła, co mogłoby prowadzić do efektu „odbitego olśnienia”. W miejscach o błyszczących powierzchniach (np. szklane ściany, polerowane podłogi) stosuje się światło o mniejszej intensywności, kierowane bardziej na powierzchnie pionowe niż poziome.

Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka

Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka jest kluczowym elementem oświetlenia awaryjnego, stosowanym w miejscach, gdzie istnieje podwyższone ryzyko wypadków lub zagrożenie dla życia i zdrowia osób znajdujących się w budynku. Jego celem jest zapewnienie odpowiednich warunków oświetleniowych w sytuacjach awaryjnych, umożliwiając bezpieczne zakończenie procesów technologicznych, obsługę maszyn lub ewakuację (program egzamin ustny).

W miejscach szczególnie niebezpiecznych (np. stanowiska operatorów maszyn) może być wymagane oświetlenie na poziomie 50 lx lub więcej. Minimum 10% normalnego oświetlenia roboczego, ale nie mniej niż 15 lx na powierzchni roboczej. System oświetlenia awaryjnego w strefach wysokiego ryzyka musi działać co najmniej 1 godzinę po zaniku zasilania. W niektórych przypadkach (np. szpitale, przemysł chemiczny) wymagany czas podtrzymania może wynosić 2-3 godziny lub więcej.

Oświetlenie strefy otwartej

Oświetlenie strefy otwartej, nazywane również oświetleniem antypanikowym, jest częścią systemu oświetlenia awaryjnego, którego celem jest zapobieganie panice i umożliwienie sprawnej ewakuacji w przestrzeniach o dużej powierzchni. Jest stosowane tam, gdzie duże grupy ludzi mogą mieć trudności w odnalezieniu drogi ewakuacyjnej w warunkach ograniczonej widoczności (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - aplikacja na telefon).

Strefy otwarte obejmują m.in. hale magazynowe i produkcyjne duże przestrzenie robocze, gdzie nagła utrata światła może powodować zagrożenie. Galerie handlowe, centra konferencyjne miejsca, w których duża liczba osób może mieć trudności z orientacją podczas awarii. Sale widowiskowe, sportowe, dworce i lotniska przestrzenie, gdzie może dojść do paniki w sytuacji nagłej awarii oświetlenia. Duże biura typu open space obszary o dużym zagęszczeniu stanowisk pracy.

Oświetlenie powinno być rozmieszczone w taki sposób, aby każdy punkt strefy otwartej miał zapewnioną minimalną widoczność. W obiektach o nieregularnym układzie stosuje się symulacje komputerowe, aby zoptymalizować rozmieszczenie opraw. Oprawy powinny mieć rozpraszające klosze, aby uniknąć zbyt intensywnych punktowych źródeł światła. Wskaźnik olśnienia UGR powinien być mniejszy niż 22 dla zapewnienia komfortu wzrokowego (opinie o programie).