Chałupy łemkowskie

Łemkowie, czyli górale ruscy, zamieszkujący Karpaty na wschód od Popradu po Przełęcz Dukielską, stworzyli odrębną kulturę i budownictwo o swoistych cechach nieco zróżnicowanych, odmiennych w zachodniej Łemkowszczyźnie i w Beskidzie Niskim. Ich wsie. położone głównie w dolinach rzek. charakteryzowała skupiona zabudowa i małe zadrzewienie (program uprawnienia budowlane na komputer).

Podstawowym materiałem budowlanym było drewno jodłowe. W zachodniej części Łemkowszczyzny (między Popradem a Białą), gdzie przed osiedleniem się Łemków istniało już wcześniejsze, choć rzadkie, osadnictwo polskie, budowano zagrody wielobudynkowe. składające się z domu mieszkalnego, stajni, stodoły, a czasem także spichlerza. Dom. analogicznie jak w sąsiednich wsiach polskich z okolic Nowego Sącza i Grybowa, składał się z izby i komory, rozdzielonych sienią. Bogatsze domy miały dwie izby w amfiladzie, wspólnie ogrzewane jednym piecem (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Chałupy kryte były czterospadowymi dachami ze strzechą słomianą, później stosowano dachy dwuspadowe z daszkami przyzbowymi. kryte gontem. Zagroda stanowiła skupisko o nieregularnym kształcie, bądź też była zbudowana w podkowę lub literę L. rzadziej miała kształt zwartego czworoboku. Owalny wykrój drzwi z pięknymi zastrzałami i kołkowaniem, podkalenicowy kozubek oraz występujące niekiedy spichlerzyki o ślegowej konstrukcji (tzw. sypańce) świadczą o przenikaniu na zachodnią Łemkowszczyznę wpływów z południa.

Dziś w terenie nie ma już chałup z kozubkami i bogatą formą odrzwi. Jedynym okazem jest chałupa z Wierchomli Wielkiej, znajdująca się obecnie w muzeum-skansenie w Nowym Sączu. Łemkowszczyzna środkowa i wschodnia rozciąga się na wschód od Białej, w dolinie Ropy aż po rozlewisko Osławy. Budownictwo różni się tutaj w sposób zasadniczy od zachodniołemkowskiego (uprawnienia budowlane). Charakterystyczne są długie bryły budynków jedno- lub półtoratraktowych. szerokofrontowych. mieszczących pod wspólnym dachem część mieszkalną i gospodarczą.

Ubogie chałupy składały się tylko z izby i stajni rozdzielonych boiskiem, bogatsze mieściły izbę z komorą lub alkierzem, niekiedy drugą izbę. sień. oborę, a czasem także stajnię, wozownię i owczarnię. W miarę rozwoju zmieniała się liczba i kolejność poszczególnych pomieszczeń, tworząc lokalne odmiany. Funkcję stodoły pełnił obszerny, wysoki strych, zwany pidem (program egzamin ustny).

Zdobienie zrębu ścian

Całość nakrywano, podobnie jak w zachodniej Łemkowszczyźnie, stromym dachem czterospadowym (nachylenie ponad 45 ). który w XIX w’, wyparty został przez dwuspadowy z daszkami przyzbowymi. Połacie dachu były kryte słomą, natomiast okapy i kalenica - gontem. Oryginalnym, niespotykanym gdzie indziej rozwiązaniem, były szczyty dachów nieco odchylone od pionu (górą na zewnątrz), aby przeciwstawić się naporowi wiatru. Szczyty takie obijano gontem. Okapy dachów były zawsze bardzo szerokie. Przykład chałupy wschodniołemkowskiej (opinie o programie).

Wieńcowe ściany chałup łemkowskich z Beskidu Niskiego wykonywano z bardzo grubych bali. Okienka były małe. Niekiedy umieszczano w przestrzeni podokapowej dodatkową ściankę z desek (zahatę), najczęściej usytuowaną od północnej, bezokiennej strony domu, czasem także przy ścianach bocznych. Bywało, że cały budynek był otoczony gontowymi zahatami. w których wykonywano otwory naprzeciw okien. Zahaty, zwane też ogatami lub pryhatami, stanowiły dodatkową osłonę termiczną, a jednocześnie były wykorzystywane jako składzik na siano, słomę lub drewno (segregator aktów prawnych).

Zróżnicowane było zdobienie zrębu ścian. Na środkowej Łemkowszczyźnie malowano z zewnątrz tylko miejsca uszczelnień belek, w wyniku tego tworzyły się białe pasy kontrastujące z ciemnym, niemal czarnym kolorem belek nasyconych podestylacyjnymi odpadami ropy naftowej. Rzadziej Łemkowie bielili całą część mieszkalną, wzorując się na Pogórzanach z okolic Krosna i Jasła. W dolinie Osławy i Osławicy ściany budynków pokrywano farbą z wypalonej i utartej żelazistej glinki w kolorze czerwono- brązowym, a szpary i ostatki węgłów bielono wapnem.

Drzwi i wrota malowano żółtymi glinkami i na tym tle wykonywano ornamenty geometryczne. Koło Komańczy obramienia drzwi i okien zdobiono dekoracjami z drobnych, barwnych motywów roślinnych na niebieskim lub zielonym tle (promocja 3 w 1).