Dachy. Określenia i kształty

Dach jest zespołem elementów, zamykającym budynek od góry i chroniącym go od opadów atmosferycznych, wiatru i wahań temperatury. Dach składa się zasadniczo z konstrukcji nośnej i pokrycia. Większość dachów wyposażona jest w urządzenia do odprowadzania wody, jak rynny, rury spustowe itp.
Pokrycie dachowe stanowi zewnętrzną warstwę dachu i osłania bezpośrednio budynek od góry (program na komputer). Pokrycie składa się zazwyczaj z dwóch warstw: izolacyjnej i podkładu. Warstwa izolacyjna może być ze słomy, trzciny, desek, gontów, papy, blachy, dachówki, łupku, eternitu, szkła, tworzyw sztucznych. Podkład mogą stanowić deski, łaty, płyty wiórkowocementowe, beton itp. Podkład z desek nazywa się deskowaniem, a podkład z łat — obłaceniem. Nazwę pokrycia określa się w zależności od materiału warstwy izolacyjnej.

Konstrukcję nośną mogą stanowić rozmaitego rodzaju wiązary ciesielskie, belki złożone, łuki, kratownice, ramownice z drewna lub stali oraz zespoły żelbetowe i ceramiczno-żelbetowe. W czasach dawniejszych konstrukcję nośną wykonywano prawie wyłącznie z drewna — przez łączenie na wciosy, czyli „wiązania” poszczególnych elementów drewnianych (program na telefon). Stąd pochodzi określenie „więźba dachowa”, odnoszące się do całego zespołu elementów konstrukcyjnych, używane i w czasach dzisiejszych.
W budynkach mieszkalnych, biurowych, szkolnych itp. pomiędzy stropem nad najwyższym piętrem i pokryciem dachowym często znajduje się poddasze, które może mieć znaczenie użytkowe bądź tylko pomocnicze jako przestrzeń pod pochyłym pokryciem dachowym.
W halach przemysłowych strop nad halą jest przeważnie równocześnie pokryciem dachowym. Taki strop nazywa się stropodachem.
Dach przeznaczony do przebywania na nim ludzi nazywa się tarasem (program egzamin ustny).
Poszczególne powierzchnie górne pokrycia dachowego, które przeważnie są płaszczyznami, nazywa się połaciami dachu.

W połaciach dachów zwykłych wyróżniają się pewne linie ograniczające, a mianowicie: okap — najniższa, zwykle pozioma krawędź połaci; kalenica (grzbiet) — górna krawędź połaci; naroże (krawędź naroża) — przecięcie dwóch połaci tworzących kąt wypukły; kosz (linia koszowa) — przecięcie dwóch połaci tworzących kąt wklęsły; krawędź szczytowa — ograniczenie połaci od pionowego szczytu ściany.
Pochylenia połaci dachowych
Pochylenie płaskich połaci dachu wyraża się kątem w stopniach lub tangensem kąta pochylenia pokrycia dachowego do poziomu, względnie w procentach (opinie o programie).
Pochylenie połaci uzależnione jest od materiału użytego na pokrycie, od strefy klimatycznej oraz wymagań architektonicznych, konstrukcyjnych i użytkowych.
Materiał pokrycia w znacznej mierze wpływa na wielkość pochylenia. A więc przy użyciu materiałów, z których nie można ułożyć pokrycia szczelnego, pochylenie musi być duże, ażeby woda ściekała szybko i nie przedostawała się pod pokrycie. Bardzo strome pochylenia dachu muszą być stosowane przy kryciu słomą, gontami, deskami, dranicami lub mało szczelną dachówką. Przy pokryciu szczelnym, umiejętnie wykonanym z odpowiedniej papy, tkaniny lub filcu asfaltowego, pochylenie może być zredukowane do około 0,02.

Norma PN-63/B-02361 „Pochylenia płaszczyzn połaci dachowych” określa spadek dachu w zależności od materiału pokrycia podając granicę dolną i górną oraz wartości zalecone. Podane wartości spadków dotyczą jedynie dachów o płaskich połaciach. Pochylenia połaci dachów wieżowych, kopulastych, hełmowych i walcowych nie są znormalizowane.
W dachach o różnych pochyleniach połaci dachowych każde pochylenie powinno być określone oddzielnie (segregator aktów prawnych).

Koszty dachowe

Do pokrycia koszy dachowych należy stosować materiały odpowiednie dla danego pochylenia koszy, jeśli pochylenie to jest mniejsze niż pochylenie płaszczyzn połaci dachowych tworzących te kosze.
W strefie klimatycznej charakteryzującej się opadami zarówno deszczu jak i śniegu mają zastosowanie dachy bardziej strome, w klimacie z małymi opadami — dachy bardziej płaskie. W Polsce dachy płaskie, a zwłaszcza tarasy bez poddasza, muszą być bardzo starannie wykonywane; wadliwie wykonane dachy płaskie przeciekają i przemarzają. Dachy płaskie w niskich budynkach mają ponadto tę wadę, że kominy są niższe, a tym samym mniej sprawne, gdyż ciąg w niższych kominach jest mniejszy (promocja 3 w 1).

W zależności od stylu i epoki dachy są bardziej strome lub płaskie. Dachy greckie np. były stosunkowo płaskie, dachy gotyckie — bardziej spadziste. Względy konstrukcyjne decydują o spadku i wyglądzie głównie dachów nad halami i innymi budynkami o znacznej rozpiętości przekrycia; wtedy dachy mogą mieć od góry powierzchnię krzywą (paraboliczną, kołową itp.) lub załamaną odpowiednio do konstrukcji.

Względy użytkowe mogą przemawiać za wykonaniem użytkowego poddasza (wtedy dach może być bardziej stromy lub załamany) bądź za wykonaniem płaskiego tarasu.