Gęstość pozorna

Dla kruszywa naturalnego (obtoczonego) przy braku oznaczenia gęstości można przyjąć ją równą 2,65 g/cm³. Tę samą gęstość można przyjąć dla kruszywa łamanego z wapienia i granitu. Gęstość kruszywa bazaltowego wynosi ok. 3,0 g/cm³, a piaskowca 2,5 g/cm³ (program uprawnienia budowlane na komputer).

Gęstość pozorna ziarn kruszywa jest stosunkiem masy materiału do objętości, jaką on zajmuje, przy założeniu że między ziarnami kruszywa nie ma wolnych przestrzeni, lecz naturalne pory we wnętrzu ziarn są wliczone do objętości zajmowanej przez materiał. W związku z tym ta sama masa ziarn kruszywa będzie wypełniała większą objętość niż w przypadku objętości zajmowanej przez sproszkowane kruszywo, używane do oznaczania gęstości. Tym samym gęstość materiału jest zawsze większa niż jego gęstość pozorna. Jedynie w przypadku braku porów we wnętrzu ziarn gęstość byłaby równa gęstości pozornej (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Gęstość pozorną oznacza się jedną z podanych metod:

1. metodą bezpośrednią na regularnych próbkach sześciennych lub walcowych (50 mm) wyciętych ze skały, z której wykonuje się kruszywo łamane (metoda stosowana tylko dla kruszywa łamanego),
2. metodą hydrostatyczną przy użyciu próbek nieregularnych, tj. ziarn kruszywa grubego (metoda stosowana tylko dla kruszywa grubego),
3. przy użyciu szklanego cylindra pomiarowego dla ziarn kruszywa drobnego (uprawnienia budowlane).

Gęstość nasypowa

Gęstość nasypowa w stanie luźnym i zagęszczonym. Gęstość pozorna i nasypowa jest często używana do klasyfikacji danego kruszywa do jednej z grup, zależnej od poszczególnych gęstości. Szczególnie gęstość nasypowa w stanie zagęszczonym jest miernikiem, czy dane kruszywo zalicza się do grupy kruszyw lekkich czy zwykłych. Poza tym gęstość nasypowa ma pewne znaczenie przy projektowaniu uziarnie- nia do mieszanki betonowej (w stanie Objętość wolnych przestrzeni między ziarnami kruszywa zależy również od jego uziarnienia. Im drobniejsze jest kruszywo, tym więcej wolnych przestrzeni znajduje się w jednostce jego objętości, gdyż gęstość nasypowa jest mniejsza. Stan zawilgocenia powierzchni ziarn kruszywa drobnego zmienia w znacznym stopniu jamistość kruszywa (program egzamin ustny).

Dla suchego, zagęszczonego, naturalnego kruszywa drobnego (piasku) objętość wolnych przestrzeni wynosi 31-42%. Najmniejszą jamistość tego piasku można uzyskać przy zawartości 30-50% najdrobniejszych frakcji, które wypełniają większe wolne przestrzenie między ziarnami grubszymi.

Dla naturalnego, zagęszczonego kruszywa grubego (żwiru) w stanie suchym odpowiednia jamistość wynosi 30-35%, przy czym niższa procentowa zawartość występuje dla uziarnienia kruszywa grubego składającego się w 30-40% z najdrobniejszych frakcji (opinie o programie).

Do mieszanki betonowej używa się mieszaniny piasku ze żwirem, która zwykle wykazuje mniejszą jamistość ze względu na wypełnienie jam między większymi ziarnami przez odpowiednio mniejsze ziarna. Przy najkorzystniejszym stosunku objętościowym kruszywa drobnego do całej objętości kruszywa, jamistość kruszywa jest najmniejsza i wynosi dla naturalnego zagęszczonego i suchego kruszywa 22-24% w zależności od największego wymiaru ziarn kruszywa grubego.

Znaczne różnice w objętości wolnych przestrzeni między ziarnami kruszywa występują po częściowym zawilgoceniu kruszywa drobnego. Gdy na powierzchni ziarn kruszywa drobnego tworzy się błonka wody, wówczas ziarna są oddalone od siebie, a meniski powstałe w punktach styku ziarn utrudniają wykonanie takiego zagęszczania kruszywa, aby otrzymać gęstość nasypową, jak dla kruszywa w stanie suchym (segregator aktów prawnych). Wówczas dla tej samej masy kruszywa drobnego otrzymuje się znacznie większą objętość, czyli wzrasta jamistość kruszywa, a większość objętości wolnych przestrzeni jest wypełniona wodą. To zwiększenie objętości jest zwane „spulchnieniem” kruszywa drobnego.

Drobniejsze kruszywo ulega większemu spulchnieniu (objętościowo do 40%), a bardziej grube kruszywo drobne zwiększa swą objętość do 25%. W związku ze spulchnieniem odpowiednio zmniejsza się gęstość nasypowa dla drobnego uziarnienia o ok. 25%, a dla grubszego o ok. 15% (promocja 3 w 1). Dla kruszywa grubego spulchnienie jest niewielkie i może być całkowicie pominięte.