Komisja budowlana

W latach 1716-1717 nastąpiły pierwsze próby sporządzenia regularnego planu dalszego rozrostu miasta (plany Tresiniego i Le Blonda). Plany te, noszące piętno abstrakcyjnego akademizmu, nic doczekały się jednak realizacji (program uprawnienia budowlane na komputer).

Jeszcze w r. 1710 Piotr I powołał do życia komisję budowlaną nakładając na nią obowiązek kierowania zabudową miasta. Po pewnym impasie w rozbudowie nowej stolicy, który nastąpił po śmierci Piotra I i jego żony Katarzyny, w r. 1737 wznowiono prace komisji z udziałem architektów Jeropkina, Korobowa i Ziemcowa. W tymże roku wielki pożar w centrum Petersburga strawił całą zabudowę na terenach od Admiralicji do rzeczki Mojki. W związku z tym komisja budowlana sporządziła nowy plan rekonstrukcji i przebudowy miasta. Plan ten, który stał się natychmiast przedmiotem realizacji, konsekwentnie rozwinął zaznaczające się już promienisto-półobwodnicowe tendencje planistyczne Petersburga. Zgodnie z planem już w latach 1737-1739 powstała trzecia środkowa arteria promienista, ulica Grochowa (dziś ulica Dzierżyńskiego) oraz nowe ulice okrężne uzupełniające dotychczasowe wątki półobwodnicowych kanałów: Wielka Morska (dziś ul. Hercena), Kazańska i Ogrodowa, od której w kierunku południowym wytyczono prospekt Carskosielski (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Tak więc urbaniści rosyjscy rozwijając kompozycję zarysowaną już za Piotra I sprecyzowali około r. 1740 pełny system planistyczny miasta, na którego bazie odbywa się dalszy jego rozwój. W zakresie zabudowy miasta, a zwłaszcza budownictwa wybitnych gmachów monumentalnych, wymienić należy przede wszystkim działalność Ziemcowa (czwarte dziesięciolecie XVIII wieku) wznoszącego szereg świątyń zwieńczonych wieżami i iglicami oraz w latach późniejszych Bartłomieja Rastrellego, autora takich świetnych dzieł architektonicznych, jak Pałac Zimowy (1755-1762), klasztor Smolny (1746-1761) i in (uprawnienia budowlane).

Towarowość rolnictwa

Podobnie jak w rozwoju planistycznym miasta, tak i w ewolucji jego oblicza architektonicznego obserwujemy w ciągu pierwszej połowy XVIII wieku harmonijną ciągłość historyczną doprowadzającą do stopniowego przejścia od baroku piotrowskiego do rastrellańskiego.

Rządy Anny i Elżbiety zamykają pierwszy okres rozwojowy nowożytnej urbanistyki rosyjskiej. W okresie tym budowa Petersburga pochłaniała wszystkie siły urbanistyczne kraju. W doniosłych tych latach przeobrażenia i odnowy rosyjskiej sztuki urbanistycznej Petersburg był szkołą dla urbanistów rosyjskich, którzy później potrafili pokierować rozwojem planistycznym setek miast gubernialnych i powiatowych (program egzamin ustny).

Już następny okres rozwojowy sztuki budowy miast w Rosji, obejmujący drugą połowę XVIII wieku poczynając od siódmego dziesięciolecia, znamionuje rozciągnięcie na całą Rosję zarówno szerokiej działalności miastotwórczej, jak i zdobyczy planistyki regularnej, wykutych uprzednio w Petersburgu (opinie o programie). Głównymi czynnikami sprzyjającymi akcjom urbanizacyjnym za panowania Katarzyny II (1762-1796) były:

• Wzrost towarowości rolnictwa, dzięki czemu Rosja końca XVIII wieku stała się główną dostawczynią produkcji rolnej na rynku ogólnoeuropejskim. Ożywiło to rolę miast jako terenu gromadzenia i składowania produktów rolnych dostarczanych przez chłopstwo na eksport i dla rosnącego rynku wewnętrznego.
• Wzrost manufaktur, którego miarą może być fakt, że Rosja u progu XIX wieku produkowała surówki 1 % raza więcej niż Francja, 4J/2 raza więcej niż Prusy i 3 razy więcej niż Belgia (segregator aktów prawnych).
• Polityka kolonizatorska caratu rosyjskiego, wymagająca zakładania nowych miast jako uzbrojonych punktów oparcia władzy cesarskiej i ośrodków handlowych (Jekateryno- sław, Mariupol, Nikołajew, Chersoń, Sewastopol, Odessa).

W r. 1762 utworzono nową komisję budowlaną, znaną pod nazwą Komisji Bieckiego. W r. 1763 specjalny dekret cesarzowej nakazał sporządzenie nowych planów dla wszystkich miast gubernialnych i powiatowych, tj. nic mniej niż dla 500 osiedli. 30 lat trwały prace Komisji Bieckiego nad realizacją tego dekretu; setki miast rosyjskich uzyskały nowe, regularne plany odznaczające się nieraz wysokim poziomem kompozycyjnym i technicznym (promocja 3 w 1).