Nowoczesność

Kryzys kultury europejskiej, a co za tym idzie i polskiej, zaczął się znacznie wcześniej niż stalinizm czy wojna. Jego podstawowym przejawem jest sekularyzacja, czyli wyparcie wartości chrześcijańskich z kultury, z jej mowy. Okres dwudziestolecia międzywojennego był gwałtowną reakcją na diasporyczny charakter kultury polskiej walczącej o przetrwanie pod zaborami (program uprawnienia budowlane na komputer). Rewidowano narodową mitologię („odbrązawianie” Boya) i zachowanie pod wpływem polskich wzorców kulturowych (artykuł Gombrowicza o Conradzie). Generalnej rewizji z pozycji liberalnych oraz lewicowych próbowano poddać polski katolicyzm, który dotychczas decydował o charakterze formacji duchowej pokoleń. Pomijając problem zakresu słuszności tej krytyki, prądem epoki była „nowoczesność”.

„Nowoczesność” okazała się bezbronna po doświadczeniach wojny i wobec komunizmu. Udowodniła to między innymi dyskusja nad kształtem realizmu toczona w latach 1945-1949. Komunizm był dla niej kwestią udziału lub tolerancji wzajemnej (program uprawnienia budowlane na ANDROID). O ile odrzucała wszelką ideologizacje, o tyle pragmatyzm pozwalał liczyć na zyski. Wróblewski nie był życiowym pragmatykiem.

Myślenie religijne, myślenie wartościami genetycznymi, zostało zepchnięte na margines, czyli de facto, poza dzielnymi wyjątkami, ujmowało siebie w kategoriach diaspory, dziedzicząc dawną funkcję obronną polskiej kultury. Czytając stare recenzje dotyczące malarstwa Wróblewskiego, zastanawiałem się, co znaczą słowa Zbigniewa Herberta o „piekle materialisty”, którymi osądził Wróblewskiego po jego śmierci. Ale co znaczą - dziś (uprawnienia budowlane)?

Myślenie kategoriami diaspory

„Piekło materialisty” to nazwa z kręgu wartości chrześcijańskich. Jest to jednakże nazwa, która zawiera osąd i potępienie. Pochodzi z kręgu wartości, które muszą się ukrywać, bronić i są chronione przez wyznawców. Rozgranicza to. co ich, i to. co nasze, w celach obronnych. To nazwa z kręgu diaspory. Dziś takie nazywanie powinno już być przeszłością (program egzamin ustny). Jest za wąskie, zbyt ograniczone. Na Wróblewskiego trzeba spojrzeć z kręgu wartości zarówno chrześcijańskich, jak i chrześcijaństwu obcych. Do czego prowadzi język diaspory, widać dziś na przykładzie samego Zbigniewa Herberta - on dalej tym sposobem nazywa wszystko dokoła. A świat wokół się zmienił. Przyznanie się do wartości chrześcijańskich nie jest dziś odwagą, jest naturalnym dziedzictwem polskiej kultury. Dlatego z polskiej kultury powinien zniknąć język diaspory. Powinno zniknąć myślenie kategoriami diaspory. Inaczej to myślenie będzie podtrzymywane przez tych. którzy nie myślą kategoriami dobra tej najistotniejszej, genetycznej wartości narodowego dziedzictwa, jakim jest wiara (opinie o programie).

Odrzucenie przez Herberta stało się jednak ważnym elementem mitu Wróblewskiego. Pogłębiło jego obraz samotnego przeciw wszystkim i sprawiło, że mógł być rzeczywiście, jak napisał Jerzy Hanu- sek, listkiem figowym, a w każdym razie zostać oficjalnie zaakceptowany przez socjalistyczną z ducha współczesność. Wróblewski pozostał symbolicznym tłem sockultury, jej memento mor i, i jako taki pojawia się w filmie Andrzeja Wajdy Wszystko na sprzedaż (segregator aktów prawnych).

Powyższe tezy, które nie roszczą sobie praw do szczególnego obiektywizmu, ilustruje niniejszy podręczny schemacik dziejów kultury polskiej i funkcjonowania w niej wartości o cechach diaspory. Problemem współczesnych społeczeństw jest nie ideologia, lecz sterowalność, nie kontrola przekonań, lecz świadomości. Nie myślenie, lecz behawior (promocja 3 w 1). Nie stałość, lecz zmienność. Jak wykorzystać instynktowny odruch, jak zapanować nad wolą? Wolność - tak, lecz przez uzależnienie. To, co uzależnia, jest pożyteczne, o ile państwo jest w stanie je kontrolować. Walka z narkotykami to faktycznie przejaw kontroli nad narkomanią. O ile państwo z powodów ideologicznych nie toleruje narkotyków, to z powodów pragmatycznych popiera narkomanię.