Obserwacja życia

Mówi się o zgubnym wpływie telewizji, o schyłku cywilizacji pisma panowaniu kultury obrazu, o lęku przed czytaniem, o reżimie egzaminacyjnym wywołującym strach i niszczącym przyjemność obcowania z książką (program uprawnienia budowlane na komputer).

Wypowiedzi te skłaniają mnie do zapisania kilku refleksji, które czerpię z obserwacji życia we Francji, szkoły, do której uczęszczają moje dzieci, spostrzeżeń związanych ze sposobem wykładania literatury na Faculte des Lettres (Wydział Nauk Humanistycznych), rozmów ze studentami (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Zanik zamiłowania do książek jest tu powszechny i nie trzeba unaoczniać tego stwierdzenia sondażami oraz badaniami, socjologów. Widać to gołym okiem. Gdy patrzę na młodzież francuską, wspominam polską młodzież lat siedemdziesiątych. My lubiliśmy czytać, oni dziś nie lubią (uprawnienia budowlane).

Liceum imienia Stefana Batorego w Warszawie należało wówczas do najlepszych w stolicy. Mieliśmy szczęście odkrywać literaturę dzięki Pani Profesor Annie Grajewskiej. Zdarzało się, że zamiast lekcji gramatyki słuchaliśmy opowiadań Mrożka. Trzeba przyznać z pewnym wstydem, że nasza wiedza szkolna przed maturą była dość skromna, że nadrabialiśmy luki w gorączce przedegzaminacyjnej. Gubiliśmy się z datami urodzin i śmierci Kochanowskiego czy Sępa Szarzyńskiego, ale znaliśmy ich wiersze (program egzamin ustny).

Wynieśliśmy ze szkoły coś więcej niż poszufladkowane wiadomości. Lubiliśmy czytać z wypiekami na twarzy, lubiliśmy dyskutować o książkach, mieliśmy otwarte oczy, byliśmy ciekawi świata. Obowiązkowa lektura opowiadań Borowskiego wywoływała tak samo żywe namiętności jak modnych wówczas powieści iberoamerykańskich. Do dobrego tonu należało noszenie w teczce jakiegoś okrzyczanego hitu, czytanie w kolejce, w kawiarni, na przerwach między lekcjami, nawet na prywatce (opinie o programie).

Socjologowie

We Francji nie widzi się młodzieży z książką w ręku. Owszem, czyta ona, czy raczej przegląda zapamiętale, lecz komiksy. Działy z tak zwanymi bandes dessinees są oblegane w supermarketach i w czytelniach. Te obrazki pożerane są przez dzieci, młodzież szkolną, akademicką i dorosłych. Często siedzą oni na podłodze w sklepie z walkmanami na uszach, nieprzytomni, pochłonięci przez oglądanie (czytanie?) rysunków, odcięci od świata. Nad głowami huczy muzyka dyskotekowa zmieszana niekiedy z Haydnem lub Mozartem rozbrzmiewającymi z innego głośnika. Na to nakłada się głos spikera zachęcającego do kupna jakichś towarów (segregator aktów prawnych).

Taka jest nowoczesna atmosfera lektury młodzieży francuskiej. Telewizja podtrzymuje ten rodzaj zamiłowania do książek. Obecnie jest tu nadawana tylko jedna cykliczna audycja literacka, która lansuje atrakcyjny styl przerzucania kartek, erudycji błyskotliwej i powierzchownej. Lektura staje się niepopularna, gdyż wymaga czasu, ciszy, skupienia i wysiłku. Wszystkie te warunki są wrogie współczesnemu życiu, w którym dominuje pośpiech, hałas, dekoncentracja i dążenie do łatwej przyjemności. Można więc powiedzieć, że zanik zainteresowania lekturą jest charakterystycznym znakiem czasu, chorobą powszechną, na którą cierpi głównie młode pokolenie.

Współczesna szkoła francuska nie potrafi przeciwstawić się tym tendencjom. Wyniki nauczania są z roku na rok coraz słabsze, bez przerwy toczą się dyskusje na temat nowych metod edukacyjnych. Wciąż wzrasta liczba uczniów nie potrafiących przyswoić sobie umiejętności czytania. (Według ostatnich badań 40% dzieci nie umiało opanować czytania po 4 latach nauki!) Socjologowie, pedagodzy, urzędnicy ministerialni, dziennikarze - wszyscy głowią się nad przyczynami kryzysu i środkami uleczenia sytuacji. Jednak odpowiedź, na zdrowy rozum, wydaje się prosta (promocja 3 w 1).