Odwapniona opoka

W porównaniu z materiałami pochodzenia wulkanicznego nieco słabsze, ale jednak wyraźnie zaznaczone właściwości pucolanowe mają także skały osadowe zbudowane z krzemionkowych szkielecików pochodzenia organicznego, a więc diatomity, czyli ziemia okrzemkowa, a także odwapniona opoka. Działanie pucolanowe tych materiałów należy przypisać ich naturalnemu daleko posuniętemu rozdrobnieniu, a także budowie subkrystalicznej (program uprawnienia budowlane na komputer).

W niektórych publikacjach monograficznych słabo zaznaczone właściwości pucolanowe przypisuje się również pewnym minerałom ilastym, które jednak nie znajdują przemysłowego zastosowania, choć w stanie surowym wiążą znaczniejsze ilości wapna. Nie wpływają one jednak istotnie na wytrzymałości sporządzanych z nicia i z klinkieru portlandzkiego mieszanek.
Najdawniej, bo już od starożytności znanymi materiałami, które można zaliczyć do pucolanów sztucznych są pyły produkowane z palonych minerałów ilastych (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Obróbka termiczna glin zmierzająca do nadania im właściwości pucolanowych doprowadzona jest tylko do usunięcia z nich wody konstytucyjnej, toteż odbywa się w temperaturach stosunkowo niskich i zależnych od tego, do jakiej grupy minerałów ilastych ogrzewana glina należy (grupy: kaolinitu, montmorillonitu, illitu).

Budowniczowie starorzymscy niejednokrotnie uciekali się do pucolanizowania zaprawy wapiennej pyłem mielonej (raczej tłuczonej) cegły, nadając przez to zaprawie odporność na działanie wody, czyli jak byśmy to dziś powiedzieli nadając jej właściwości hydrauliczne. Praktyka taka stosowana była oczywiście głównie w rejonach pozbawionych pucolan naturalnych. Przykładem może służyć średniowieczna katedra we Fromborku, gdzie można stwierdzić obecność czerwonego pyłu ceglanego w zaprawie wapiennej łączącej licowe cegły fasady (uprawnienia budowlane).

W ostatnim okresie bardzo dużego znaczenia dla gospodarki narodowej krajów wysoko rozwiniętych nabrała szczególna odmiana materiału pucolanowego pochodzenia przemysłowego, którą są popioły lotne. Materiał ten stanowi uciążliwy odpad każdego zakładu energetycznego spalającego paliwo stałe w postaci pyłu.
Spalanie zmielonego węgla kamiennego bądź brunatnego prowadzi do powstania pylastego popiołu, który zależnie od konstrukcji układu opalania kotła w mniejszej lub większej ilości zostaje unoszony przez strumień gazów i strącany w urządzeniach odpylających (program egzamin ustny).

Przemysł cementowy

W 1970 r. elektrownie cieplne całego świata zbierały w swych odpylaczach ok. 150 min t popiołów, a obecnie ilość ta zwiększyła się do ok. 200 min t.
Jeśli się zważy, że w 1974 r. polski przemysł energetyczny zużył przeszło 60 min t węgla kamiennego i przeszło 30 min t węgla brunatnego i jeśli przyjąć, że około 80% popiołu z tego paliwa wychwycone zostało w odpylaczach elektrociepłowni, to dochodzi się do kilku milionów ton popiołów lotnych strącanych corocznie przez krajową energetykę. Prawidłową utylizację tych materiałów odpadowych, przynajmniej w znacznej części, może i powinien zapewnić przemysł cementowy, wykorzystując pucolanowe właściwości popiołów lotnych (opinie o programie).

Realizacja tego postulatu wymaga oczywiście licznych porozumień międzyresortowych i rozwiązania wielu problemów technicznych - przede wszystkim transportowych. Rozwiązanie całości zagadnienia uwolniłoby przemysł energetyczny od masowych, ciągle narastających uciążliwych odpadów, wpłynęłoby korzystnie na ochronę środowiska, a przemysłowi cementowemu pozwoliłoby na ekonomiczną produkcję dodatkowych ilości cementu, przy stosunkowo niskim jednostkowym koszcie inwestycyjnym (segregator aktów prawnych).

Z powyższych uwag wynika, że popioły lotne w wielu krajach, między innymi także w Polsce, stanowią główny, jeżeli nie jedyny dostępny surowiec pucolanowy, którego zasoby odnawiają się w sposób ciągły.
Wspomniana uprzednio jakościowa różnorodność naturalnych materiałów pucolanowych dotyczy także pucolanów pochodzenia przemysłowego. Popioły lotne, zależnie od ich pochodzenia, wykazują również duże różnice tak pod względem ich składu chemicznego, jak i właściwości fizycznych (promocja 3 w 1).