Pierwsza litera alfabetu

A, pierwsza litera alfabetu lac. (i poi.), pochodząca poprzez gr. A (alfa) od fenickiej (pólnocno-zachodnio-semickiej) litery ‘dlep; oznacza ustną samogłoskę centralną niską, a, . - alfabet muzyczny, a, oznaczenie jednostki oznaczenie przedrostka atto. A, oznaczenie jednostki amper (program uprawnienia budowlane na komputer).

A CAPPELLA - styl muz. oparty na śpiewie wielogłosowym bez towarzyszenia instrumentów „przed narodzeniem Chrystusa"; określenie przyjęte w końcu XVIII w. na oznaczenie lat przed początkiem ery chrześc.; współcześnie zastępowane przez; „p.n.e. - przed naszą erą" Domini (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

A POSTERIORI |tac.], filoz. po doświadczeniu, na podstawie faktów, doświadczenia (np. poznanie). A PRIORI, filoz. z góry, przed doświadczeniem, niezależnie od doświadczenia (np. poznanie), a.r. (artyści rewolucyjni), awangard, grupa artyst.-lit., działająca 1929-36 w Łodzi; wyd. „Bibliotekę a.r." (poezje, prace z teorii sztuki); zgromadziła Między nar. Kolekcję Sztuki Nowoczesnej; plastycy - K. Kobro, H. Stażewski, W. Strzemiński, poeci - J. Brzękowski i J. Przyboś. A VISTA |wł.|, płatność zobowiązań pieniężnych (wkładów bankowych) na żądanie (uprawnienia budowlane).

A VISTA (prima vista), muz. wykonanie utworu z nut bez przygotowania. AACHEN [ą:chanj Hans von, 1552-1615, malarz niem.; przedstawiciel manieryzmu; nadworny malarz Rudolfa II; portrety, sceny hist., rei., alegoryczne. AAKJAER [o:ke:r] Jeppe, 1866-1930, pisarz duń.; liryka inspirowana krajobrazem i lud. kulturą Jutlandii. AALEN [ą:lan], m. w Niemczech (Badenia-Wirtembergia), w Jurze Szwabskiej; 63,1 tys. mieszk. (1985); hutnictwo żel., przemysł maszyn., metal., opt., włók.; węzeł kolejowy (program egzamin ustny).

Układy przestrzenne zespolone

AALST |a:lst] (fr. Alost), m. w Belgii, nad rz. Dender (dopływ Skaldy); 76 tys. mieszk. (1991); przemysł chemiczny. A.H. Aalto: Gmach AALTO [ą;lto] Alvar Hugo, 1898-1976, kongresowy Finlandia fiń. architekt, pedagog; funkcjonalne Talów w Helsinkach układy przestrzenne zespolone z krajobrazem; ratusz w Saynatsalo, sanatorium w Paimio, politechn. w Otaniemi, gmach kongresowy „Finlandia” w Helsinkach (opinie o programie).

Aaltonen Wainó, 1894-1966, rzeźbiarz fiń.; rzeźby portretowe i de- kor., liczne pomniki. AARAU, m. w Szwajcarii, nad rz. Aare, stoi. kantonu Argowia; 16 tys. mieszk. - zespól miejski 51 tys. (1986); przemysł maszyn., elektrotechn., precyzyjny. AARE, rz. w Szwajcarii, 1. dopływ Renu; dl. 295 km; elektrownie wodne; gl. m.

AaRNIO Aulis, ur. 1937, prawnik fiń.; specjalista w dziedzinie teorii i filozofii prawa oraz prawa cyw.; prof, uniw. w Helsinkach, w Hirku i w Tampere, czl. Fiń. Akad. Nauk. AARON (Aron), wg Księgi Rodzaju brat Mojżesza, pierwszy arcykapłan Izraelitów. AASEN [o:san] Ivar, 1813-96, norw. poeta i językoznawca; twórca lit. języka norw. landsmal (na podstawie gwar zach. Norwegii); autor gramatyki i słownika. AB INTESTATO (lac.) - dziedziczenie ustawowe (segregator aktów prawnych).

Ab URBE CONDITA [lac.j (a.u.c.), „od założenia miasta (Rzymu)”; wyrażenie oznaczające początek ery rzym. (753 p.n.e.); przen. „od początku”. ABA, m. w pd. Nigerii, k. Port Har- court; 264 tys. mieszk. (1991); ośr. handl.; przemysł odzież., chemiczny. ABACO, WIELKIE (— ko w.j, wyspa na O. Atlantyckim, w archip. Bahamów, wchodzi w skład państwa Bahamy; 1,0 tys. km², ok. 8 tys. mieszk.; rozwinięta turystyka (promocja 3 w 1).

ABADAN, m. w Iranie (Chuzestan), nad rz. Szatt al-Arab; 312,0 tys. mieszk. (1983); ośr. rafinacji ropy naft., jeden z największych w świecie; przemysł port morski. ABAJ, m. w Kazachstanie ; 46,5 tys. mieszk. (1989); wydobycie węgla kam.; przemysł drzewny. ABAJ KUNANBAJEW Ibrahim, 1845- 1904, poeta działacz spoi. i kult.; jeden z twórców nowocz. literatury kazas.; wiersze i poematy o tematyce spot.-obyczajowej, związane z ustną poezją ludową.