Poziom nauczania

Istniał już w tym czasie na terenie Żuław Gdańskich obowiązek posyłania dzieci w wieku 6 do 14 lat do szkoły. Niektórzy rodzice nie posyłali dzieci do szkół, sądząc być może, że w ten sposób nie będą obowiązani opłacać należności dla nauczcyiela. Wprowadzono jednak zasadę, że opłata dla nauczyciela jest niezależna od tego, czy dzieci do szkół uczęszczają, czy też nie. Ci rodzice natomiast, którzy uchylali się od posyłania dzieci do szkoły, karani byli opłatą w podwójnym, karnym wymiarze. Wydaje się, że takie postawienie sprawy usuwało przeszkody i opory utrudniające dzieciom regularną naukę (program uprawnienia budowlane na komputer).

Poziom nauki w wiejskich szkołach parafialnych nie był chyba zbyt wysoki. W zobowiązaniach alimentacyjnych, formułowanych przy okazji działów rodzinnych, cele nauki szkolnej określano jako naukę czytania, modlitwy, pisania i rachowania. Tylko część bogatszych chłopów posyłana była do szkoły w mieście, gdzie uczyli się też języka polskiego. Niektórzy synowie bogatszych rodziców mieli zapewniony dłuższy, nawet roczny, pobyt w głębi kraju w celu doskonalenia znajomości języka polskiego (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

W tym względzie nauka dzieci żuławskich niewiele odbiegała od nauki dzieci mieszczan gdańskich. W Gdańsku przede wszystkim słyszało się w XVII w. język polski wśród pospólstwa, tak na ulicy, jak i w kościołach. Uczono tu też powszechnie języka polskiego od gimnazjum poczynając, gdzie na życzenie ogółu nauka języka polskiego stała się dostępna dla wszystkich, nawet nie studentów, a na szkołach parafialnych i prywatnych kończąc (uprawnienia budowlane). W tych ostatnich szkołach uczyło się nieraz po 80 dzieci. Poziom nauczania był dość wysoki, ponieważ nauczyciele szkół niższych szczebli musieli wykazać się swymi kwalifikacjami przed kolegium szkolnym (program egzamin ustny).

Bujny rozwój druku

w końcu XVI w. Jan Rybiński, a w wieku XVII: Mikołaj Volckmar, Jan Karol Milevitanus, Aleksander Kolumna, Jan Sniatowski-Guliński, Henryk Giilich i inni. Znamy też z nazwiska niektórych nauczycieli szkół prywatnych. Byli nimi: August Wojnatowski, Łukasz Wienczko, Jan Kropidłowicz oraz Marcin Pietius. Na XVII w. przypada też bujny rozwój druku różnego rodzaju podręczników, słowników i w ogóle wszelkich pomocy do nauki języka polskiego. Wymienić tu trzeba przede wszystkim liczne wydania prac Mikołaja Volckmara, a także Jakuba Gadebuscha, Krzysztofa Liebrudera, Jana Sniatowskiego-Gulińskiego, Piotra Dasypodiusa, Jana Amosa Komeńskiego i innych (opinie o programie).

Synowie patrycjuszy wyjeżdżali do szkół w głąb Polski, ucząc się w Toruniu, Brodnicy, Poznaniu czy Krakowie. Ubożsi przyjmowani byli na służbę w domach szlacheckich, gdzie również doskonalili swą znajomość języka polskiego Widzimy więc, że chłopi żuławscy naśladowali w kwestii nauki języka polskiego wzorce postępowania mieszczan gdańskich. Uczyli bowiem swe dzieci w Gdańsku, a bogatsi posyłali swych synów w głąb kraju, wzorem rodzin patrycjuszowskich (segregator aktów prawnych).

Nie brak też synów Żuławian wśród uczniów Gimnazjum Gdańskiego. W końcu XVI w. jest ich 3, w XVII w. już 24, w XVIII w. tylko 8″. Naturalnie, część z nich była dziećmi protestanckich duchownych czy może nawet nauczycieli. W wypadku uczniów pochodzących z Grabin bądź z terenu wsi wolnych, mogą wchodzić w grę dzieci urzędników lub mieszczan - właścicieli ziemskich. Synowie chłopów żuławskich występują jednak również wśród uczniów Gimnazjum Gdańskiego, gdyż ich nazwiska figurują w księdze wpisów tej szkoły (promocja 3 w 1). Uczęszczanie ludności żuławskiej do kościołów, jak też sprawowanie obrzędów i posług religijnych przez pastorów, również normowane było przez zarządzenie burmistrza. Stąd wiemy, że w niedziele i większe święta istniał obowiązek uczestniczenia w dwu nabożeństwach.