Rozumienie sztuki

W XX wieku zmieniło się rozumienie sztuki - pokrzepieniu serc służy raczej kultura masowa. Język sztuki lat osiemdziesiątych pochodził w większości jeszcze ze słownika dziewiętnastowiecznego. Patrzono na treść tamtych dzieł, nie zaś na ich walory formalne. A przecież dzisiaj idee mają wynikać z formy - taka jest zdobycz naszych czasów, taki „realizm” usiłowało stworzyć wielu artystów (program uprawnienia budowlane na komputer).

Oglądając współczesne wystawy sztuki polskiej, stajemy wobec „światowej” różnorodności. Spotkać można zarówno rygorystyczną abstrakcję, jak i liryczny koloryzm, sztukę intelektualną i próby nowego realizmu. Dziś artyści nie dyskutują już nad tym, jak wyraża się nasza tożsamość w sztuce, nie debatuje się, jaka jest sztuka polska. Czy zatem wypada nam zgodzić się z poglądem, że jej nie ma, skoro nie sposób dostrzec w dziełach specjalnych cech wynikających z polskiej mentalności, z historii państwa, z jego klimatu, położenia geograficznego i szeregu innych czynników? Zdarzało się w przeszłości, że wyszukiwano cechy określające idealny model sztuki polskiej, miały one jednak raczej charakter postulatów niż wyników skrupulatnych analiz (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Juliusz Starzyński pisał o czerpaniu z nieśmiertelnych źródeł sztuki ludowej, o aintelektualizmie, braku poczucia formy i upodobaniu do czystej gry barwnej. Ale wiele dzieł zadaje kłam tym twierdzeniom. O wiele trafniej pisał Wiesław Juszczak, zajmując się specyficznym odczuciem pejzażu, natury, nastrojowości wyrażonej poprzez rozproszone światło w malarstwie dziewiętnastowiecznym. Mówiono także upodobaniu polskich artystów do ,,metafory”, choć było to po prostu pokłosie późnego surrealizmu. W sytuacji „globalnej wioski” artyści częściej nawiązują do tego, co najświeższe w Stanach Zjednoczonych, Niemczech czy Anglii, niż do rodzimej tradycji (uprawnienia budowlane).

Awangarda

Awangarda postulowała jak najściślejszy związek twórczości z życiem społecznym. Czy te szlachetne skądinąd idee, jakie wyrażają pojazdy dla bezdomnych Krzysztofa Wodiczki, są przykładem sztuki polskiej? Powstały w Nowym Jorku, testowane były na ulicach wielu światowych metropolii, teraz pokrywają się kurzem w tamtejszych galeriach… Wydaje się, że termin „szkoła polska” budzi jednak inne konotacje (program egzamin ustny).

Wystarczy spojrzeć na twórczość wybitnych artystów: na dzieło Jerzego Nowosielskiego, Jacka Sempolińskiego, Stefana Gierowskiego, Tadeusza Kantora, Tadeusza Brzozowskiego, Zbigniewa Makowskiego, Jacka Waltosia. Wszyscy oni pozostali wierni sobie, dopracowali się własnego języka. Opanowali umiejętność samoograniczania się i powściągania wielomówności. Umieli zrezygnować z wirtuozerii zniekształcającej myśl z powodu zbyt sprawnej ręki. Wszystkich targały wątpliwości (opinie o programie). Do pewnego czasu chłonni na wpływy, odnaleźli swój własny język, swoją szczerość materiału wobec idei. Nie lekceważyli nowinek światowych, pamiętali o swoich poprzednikach. To chyba jest właściwa, najcenniejsza „szkoła polska”. Czy sytuuje się ona w połowie drogi między kosmopolityzmem a zaściankiem?

Każdy artysta musi sam odnaleźć receptę na bezpieczne balansowanie pomiędzy indywidualnym i ponadczasowym. między obcymi wzorami a wiernością sobie (segregator aktów prawnych). Może dobrym podsumowaniem tych rozważań będzie zdanie wybitnego polskiego malarza, laureata nagrody im. Jana Cybisa - Zbigniewa Makowskiego. Na zarzut, że tworzy sztukę eklektyczną, korzystającą z wzorów wziętych z przeróżnych miejsc w czasie przestrzeni, odpowiedział, że on po prostu chciał pomóc Polsce poprzez tworzenie dobrej sztuki, korzystającej z zasobów kultury światowej jako jej pełnoprawny członek i jako partner. Spotkałem się niedawno z przedziwnym na pierwszy rzut oka stwierdzeniem. Otóż pewien mój znajomy, krytyk sztuki i do tego artysta plastyk, oświadczył bez żadnych ceremonii, że awangarda w całym swym historycznym dorobku nieustannie i konsekwentnie bolszewizowała sztukę (promocja 3 w 1).