Samodzielność przedsiębiorstwa

Samodzielność przedsiębiorstwa ograniczona jest mnóstwem najprzeróżniejszych skomplikowanych przepisów, których nie sposób nawet wymienić. Wskażemy tylko na niektóre dla przykładu (program uprawnienia budowlane na komputer).
Podstawą działalności przedsiębiorstwa jest statut, który z góry określa jego charakter, cele, teren działania itd. Ważnym ograniczeniem jest również plan przedsiębiorstwa, który wyznacza mu szczegółowe zadania w każdym roku, a nawet środki do realizacji tych zadań.

Przedsiębiorstwo więc nie tylko jest obowiązane do wykonania zadań przewidzianych planem, lecz również nie powinno np. zatrudniać więcej pracowników niż jest to w planie ustalone, Te dwa dokumenty, będące podstawą działalności przedsiębiorstwa, z natury rzeczy są istotnym ograniczeniem jego samodzielności. Samodzielność przedsiębiorstwa ogranicza również jego władza zwierzchnia, to znaczy zjednoczenie budowlane. Nie wtrąca się ono do szczegółów działalności przedsiębiorstwa, jednak, jak wiemy, ma prawo kontroli i wydawania zarządzeń, do których przedsiębiorstwo musi się stosować.

Przedsiębiorstwo ograniczone jest szeregiem dyrektyw, poleceń i zarządzeń natury ogólnej, które wynikają z zasad praworządności w kraju. Tak więc działalność jego nie może być sprzeczna ze wskazaniami partii, rządu czy szefa resortu. Musi stosować się do szeregu zarządzeń szczegółowych, które określają każdy rodzaj jego działalności. Np. metody prowadzenia księgowości muszą być zgodne z obowiązującymi w tej mierze przepisami opracowanymi jednolicie dla całej gospodarki przez Ministerstwo Finansów (program uprawnienia budowlane na ANDROID). W stosunku do pracowników musi przestrzegać prawa pracy i układu zbiorowego. Sposoby prowadzenia robót ograniczone są przepisami bezpieczeństwa pracy itd.
Wewnątrz przedsiębiorstwa istnieją również skomplikowane stosunki współzależności i wynikające stąd ograniczenia. Pracownicy zależą od dyrektora, jednak z kolei on musi uwzględniać uchwały samorządu robotniczego, rady robotniczej, rady zakładowej, czy podstawowej organizacji partyjnej (uprawnienia budowlane).
Pod wieloma względami zarówno dyrektor, jak i całe przedsiębiorstwo muszą stosować się do ogólnych zwyczajów i opinii, czyli tak zwanego prawa zwyczajowego, są bowiem pod stałą kontrolą społeczną.

Komórki wewnętrzne

Pomimo tych wszystkich ograniczeń przedsiębiorstwo zachowuje dość dużą samodzielność, która jest istotną jego cechą i która wynika z zasady rozrachunku.
Obok pełnego rozrachunku gospodarczego istnieje rozrachunek niepełny wewnętrzny (program egzamin ustny).
Wewnętrzny rozrachunek gospodarczy stosuje się do takich komórek podległych przedsiębiorstwu, jak zakłady produkcyjne i usługowe, grupy robót, a nawet poszczególne budowy. Jeżeli np. jakieś^ przedsiębiorstwo produkcji elementów budowlanych posiada kilka betoniami, to każda z nich może mieć, ograniczoną oczywiście, samodzielność i inicjatywę i może samodzielnie gospodarować w ramach przedsiębiorstwa. Stopień tej samodzielności bywa bardzo różny. Jednostki na niepełnym rozrachunku nie posiadają osobowości prawnej. Stosują się do nich tylko niektóre z wymienionych punktów (opinie o programie).

Wewnętrzny rozrachunek gospodarczy polega głównie na tym, że dla poszczególnych komórek wewnętrznych opracowuje się własne plany działalności. Dla każdej komórki oddzielnie porównuje się osiągnięte wyniki z planowanymi. Wysokość premii dla pracowników ustala się nie na podstawie wyników całego przedsiębiorstwa, lecz tej komórki, w której pracują.
Tak więc przedsiębiorstwa wydzielają im pewną ilość środków trwałych i obrotowych do samodzielnej dyspozycji, w ramach określonych przepisami.

Jednostki te prowadzą tylko uproszczoną księgowość i nie mają własnego konta w banku (segregator aktów prawnych).
Jeżeli w przedsiębiorstwie poszczególne jego komórki są na wewnętrznym rozrachunku, to zachowują się one tak, jak gdyby były niezależnymi przedsiębiorstwami. Posiadają własne rachunki wewnątrz przedsiębiorstwa i wzajemnie jak gdyby sprzedają sobie i kupują wytwarzane wyroby i półprodukty.

Tak więc, jeżeli w jednym przedsiębiorstwie jest żwirownia, betoniarnia, baza transportu, to żwirownia rozlicza po ustalonej cenie swój urobek betoniarni, ta z zakupionego żwiru wykonuje prefabrykaty i sprzedaje je budowom. Baza transportu rozlicza się za swoje usługi z poszczególnymi jednostkami (promocja 3 w 1).