Stale narzędziowe stopowe

Stale narzędziowe stopowe stosuje się do wyrobu różnych narzędzi o dużej trwałości (np. narzędzi służących do obróbki plastycznej metali, narzędzi skrawających itp.). Stopowe stale narzędziowe w porównaniu ze stalami narzędziowymi węglowymi odznaczają się znacznie większą odpornością na obciążenie udarowe oraz dużą wytrzymałością v;’ podwyższonej temperaturze. Głównym zadaniem pierwiastków stopowych jest zwiększenie hartowności stali, utworzenie twardych, odpornych na ścieranie węglików i zwiększenie odporności stali na działanie wysokich temperatur (program uprawnienia budowlane na komputer).

Wśród stali narzędziowych stopowych wyróżnia się stale do pracy na zimno (PN-69/H-85023), stale przeznaczone do pracy na gorąco (PN-69/ /H-85021) i stale szybkotnące (PN-71/H-85022) (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Sposób oznaczania stali narzędziowych stopowych opiera się na systemie literowym. W - oznacza wolfram, C - chrom, V wanad, N nikiel, S - krzem, M - mangan, L - molibden, B - bor, K - kobalt. Litera N na początku symbolu oznacza stal narzędziową przeznaczoną do pracy na zimno, W - jw. na gorąco, S - stal szybkotnącą. Na przykład stal NWC jest stalą wolframowo-chromową, przeznaczoną do pracy na zimno. Do tej grupy należą stale nierdzewne i kwasoodporne, stale żaroodporne, żarowytrzymałe, niemagnetyczne i inne (uprawnienia budowlane).

Stale odporne na korozję (PN-71/H-86020). Stale węglowe i stopowe pod działaniem warunków atmosferycznych oraz pod wpływem kwasów, zasad i roztworów soli ulegają korozji. Dlatego stale takie nie nadają się do wykonywania z nich aparatury chemicznej lub części maszyn stosowanych w przemyśle chemicznym. W takich przypadkach należy stosować stale odporne na korozję nierdzewne lub kwasoodporne (program egzamin ustny).

Stale żaroodporne

Głównym pierwiastkiem stopowym w stalach nierdzewnych jest chrom. Całkowitą odporność na korozję uzyskuje się już przy zawartości chromu 11%. Korzystne działanie chromu polega na tworzeniu się na powierzchni metalu bardzo cienkiej, zwartej i nieprzepuszczalnej, powłoki z tlenków chromu, która nie rozpuszcza się w niektórych ośrodkach korozyjnych. Dodatek niklu do stali zawierających chrom poprawia jej odporność, zwłaszcza na działanie środowisk słabo utleniających. Nikiel nie tylko polepsza odporność stali chromowych na korozję, ale również jej własności technologiczne i wytrzymałościowe (opinie o programie).

Stale żaroodporne (PN-71/H-86022). Jako składniki stopowe stali żarodpornych stosuje się poza chromem i niklem również molibden i miedź, które korzystnie wpływają na odporność korozyjną; oraz krzem i aluminium, które zwiększają odporność stali na utlenianie w wysokich temperaturach, czyniąc je żaroodpornymi. Stale żaroodporne dzieli się na dwie grupy. Pierwszą stanowią stale odporne do 900°C (ok. 1170 K), a drugą odporne do 1100° (ok. 1373 K). Stale pierwszej grupy zawierają do 14% chromu, niewielkie ilości krzemu, molibdenu i aluminium oraz 0,2% węgla. Stale drugiej grupy zawierają 20H-30% chromu, lO-i-20% niklu oraz mangan, krzem, molibden lub wolfram (segregator aktów prawnych).

Znak stali żaroodpornej składa się z liter określających pierwiastki stopowe (por. oznaczanie stali narzędziowych) oraz liczb umieszczonych po tych literach, a oznaczających przybliżoną procentową zawartość tych pierwiastków w stali.

Wiele maszyn, aparatów i konstrukcji pracujących w wysokich temperaturach wymaga stali o wysokich własnościach wytrzymałościowych, które nie zmniejszają się ze wzrostem temperatury. Wytrzymałość materiałów na mechaniczne obciążenie w wysokiej temperaturze nazywamy żarowytrzymalością. Stale żarowytrzymałe do 650°C (ok. 920 K) zawierają 15% chromu, 6% niklu oraz 1% molibdenu przy zawartości węgla 0,4%. Stale żarowytrzymałe do 800°C (ok. 1070 K) zawierają do 20% chromu, do 15% niklu oraz dodatki wolframu, molibdenu i czasami tytanu przy zawartości węgla 0,4% (promocja 3 w 1).