Układ urbanistyczny miasta

Po barbarzyńskim zniszczeniu prastarego grodu przez faszystów hitlerowskich, kierownictwo jego odbudową powierzone zostaje najświetniejszemu znawcy i miłośnikowi architektury rosyjskiej - Aleksemu Szczusjewowi. Mistrz zachowuje historyczny układ urbanistyczny miasta o promienistej sieci w dzielnicy Zofijskiej i prostokątnej w dzielnicy Targowej. Ośrodkiem architektonicznym tego układu pozostaje kreml, z odbudowanym soborem św. Zofii. Jednakże Szczusjew i w tym mieście zabytkowym nie wpada w fałszywy historycyzm, w idealizację przebrzmiałej zaściankowości (program uprawnienia budowlane na komputer).

Przeciwnie - poddaje Nowogród radykalnej przebudowie rozszerzając i wyprostowując ulice, doprowadzając do tak charakterystycznej dla miast radzieckich pełnej czytelności i regularności układu urbanistycznego. Uzupełnia siec promienistą systemem magistral półobwodnicowych; centralną półobwodnicową arterię bulwarową zakłada wokół kremla i wyrastającego na jego zboczach masywu zielonego. W pasie tym na głównej osi kremla powstaje nowy centralny plac Nowogrodu - plac Zwycięstwa, oparty o mur kremlowski i kształtowany ze strony przeciwległej przez gmach Rady Obwodowej (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Plac Zwycięstwa zapoczątkowuje główną oś architektoniczną miasta doprowadzającą do dworca kolejowego.

W ten sposób w planie Nowogrodu umacnia się układ starego centrum i rozwija się nowe założenie - plac Zwycięstwa z gmachem Rady oraz oś kreml - dworzec (uprawnienia budowlane). Poza układem głównych osi, placów i magistral szczególnie ważnym problemem odbudowy Nowogrodu było potraktowanie otoczenia zabytków architektonicznych rozrzuconych po całym terenie śródmieścia. Szczusjew, wytrawny historyk i konserwator, rozwiązuje to zagadnienie z całą świadomością, odrzucając zdecydowanie myśl o odgrodzeniu reliktów przeszłości od założeń nowego miasta. Rozważania Szczusjewa nad problematyką zabytków w procesie socjalistycznej przebudowy miasta są syntetycznym ujęciem tego problemu, tym ciekawszym, że sformułowanym przez wielkiego twórcę praktyka (program egzamin ustny).

Historyczne pomniki architektury

„Widzieliśmy możliwość podejścia do zagadnienia włączenia zabytków do współczesnej zabudowy w dwojaki sposób - pisze Szczusjew - można więc było wyłączyć je z ogólnej zabudowy miasta jako odrębny teren; wówczas zabytki miałyby ściśle muzealne zadanie, stałyby się muzealnymi eksponatami, tyle że ulokowanymi pod gołym niebem, odpadałaby zatem konieczność związania ich z współcześnie zabudowanym otoczeniem. Zadanie sprowadziłoby się do pokazu, demonstrowania zabytku, do stworzenia najlepszych warunków dla jego oglądania i ochrony, a jeśli to będzie potrzebne również dla dokonania badań archeologicznych na bezpośrednio przylegającym do zabytku obszarze. Takie rozwiązanie można by określić mianem muzealno-wystawowego (opinie o programie).

Takie podejście do zagadnienia ujęcia i wykorzystania artystycznego dziedzictwa w urbanistyce, posiadające niewątpliwie szereg walorów, byłoby jednak obce duchowi architektury radzieckiej, ponieważ zakreślałoby wyraźną linię m^:ędzy dziedzictwem a socjalistycznym miastem zubożając zarówno miasto, jak i zabytki (podkreślenie E. G.). Należało więc takie rozwiązanie zdecydowanie odrzucić (segregator aktów prawnych).

Poszukiwaliśmy rzetelnie twórczego rozwiązania zagadnienia i znaleźliśmy je w tym, że zabytki i zespoły zabytków włączą się do ogólnej zabudowy miasta, a teren, na którym one się znajdują, nie zostaje izolowany od otaczającego terytorium miasta, lecz wręcz przeciwnie, organicznie wiąże się z nim. Historyczne pomniki architektury stają się przy takim rozwiązaniu nie tylko obiektem „muzealnym", lecz żywym uczestnikiem przy tworzeniu nowego, współczesnego zespołu miejskiego. Pojmowane są jako wcielenie odwiecznych tradycji narodowych, które winny być podchwycone i ha nowo rozwijane w budownictwie socjalistycznego miasta (podkreślenie - E. G.) (promocja 3 w 1).

Takie podejście do umiejscowienia zabytków w systemie planu miasta można by nazwać urbanistycznym. Właśnie ono, dzięki szerokości założeń i głębokości rozstrzygnięć, jest charakterystyczne dla radzieckiej urbanistyki i tylko w niej możliwe. Jest rzeczą oczywistą, że wymagania ochrony zabytków i w tym wypadku w żadnym razie nic mogą i nie powinny być umniejszone.