Zabudowania gospodarcze

Bez względu na charakter użytkowanej ziemi, to jest - czy była to ziemia własna, czy tylko dzierżawiona, jak również bez względu na procentowy udział jednej i drugiej w ogólnym areale gospodarstwa, same zabudowania gospodarcze budowane były siłami i za pieniądze chłopskie, stanowiły więc chłopską własność. Tak było zarówno we wsiach pańszczyźnianych, jak i we wsiach wolnych (program uprawnienia budowlane na komputer).

Więcej informacji w tej sprawie mamy ze wsi wolnych, ponieważ tam powstawało w XVII w. więcej nowych gospodarstw, przy których budowie wymagana była zgoda mieszczanina, a zarazem pana feudalnego. Liczne wzmianki źródłowe odnoszące się do takich wsi, jak: Błotnik, Bogatka, Bystra, Lędowo, Szerzawa i Wiślinka, pozwala upewnić się, że było to zjawisko masowe. Kilka informacji pochodzi z Kiezmarka, a więc wsi pańszczyźnianej. Również i tam gospodarstwo było budowane całkowicie przez chłopa. Analogicznie przedstawia się sprawa z budową gospodarstw zagrodniczych. W świetle tych przekazów całkiem naturalne jest posiadanie i posługiwanie się przez chłopów żuławskich własnościowymi znakami zagród (Hofmarken) (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Ustalenie liczby ludności mieszkającej na terenie Żuław Gdańskich w interesującym nas okresie jest zadaniem trudnym, nie dysponujemy bowiem żadnym materiałem ściśle przekrojowym i to zarówno, jeśli chodzi o areał uprawny zagospodarowany, jak i o liczby poszczególnych gospodarstw, a więc pełnorolnych, zagrodniczych, komorniczych oraz innych Wszystkie dane, jakimi dysponujemy, już poznaliśmy. Jest to przede wszystkim liczba gospodarstw pełnorolnych i zagrodniczych ustalona na podstawie żuławskich ksiąg gruntowych (uprawnienia budowlane).

Najem w gospodarstwach

Z dużym przybliżeniem dane odnoszące się do gospodarstw pełnorolnych odnieść można do połowy XVII w., chociaż informacje zaczerpnięte z ksiąg gruntowych nie są w ścisłym tego słowa znaczeniu materiałem przekrojowym. Informacje o liczbie gospodarstw zagrodniczych pochodzą z przełomu XVII i XVIII w., a więc są o pół wieku starsze od informacji o liczbie gospodarstw pełnorolnych (program egzamin ustny). Brakuje ponadto danych o pozostałych kategoriach ludności bezrolnej, nie mówiąc już o tym, że nie posiadamy wystarczających informacji o liczebności rodziny w zależności od cenzusu majątkowego, jak również nie dysponujemy informacjami o liczebności stałej służby najemnej w gospodarstwach pełnorolnych. Liczby sezonowych robotników rolnych napływających tu z odległych nieraz stron w okresie żniw nie da się w ogóle obliczyć (opinie o programie).

Podejmując, mimo tylu zastrzeżeń, próbę obliczenia ludności, wyjść można z założenia, że regiony sąsiednie, lepiej oświetlone źródłowo, mają luki podobnej natury, a w kwestiach lepiej oświetlonych źródłowo służyć mogą danymi porównawczymi. W obliczeniach ludnościowych posłużyć się trzeba metodą zastosowaną przez M. Biskupa, zrealizowaną z powodzeniem w pracach atlasowych dla Prus Królewskich XVI w., jak również przez A. Piątkowskiego w studium o posiadłościach wiejskich Elbląga. Istota tej metody polega na tym, że w przeciwieństwie do dawnej, udoskonalonej następnie, metody A. Pawińskiego nie bazuje się na średnich zaludnienia przypadających na jednostkę ziemi uprawnej (włóka), a odwołuje się wprost do liczebności rodziny w poszczególnych kategoriach gospodarstw (segregator aktów prawnych).

Wynik końcowy obliczeń ludnościowych zależy więc z jednej strony od dysponowania liczbami poszczególnych gospodarstw (rodzin), jak również od ustalenia odpowiednich wskaźników liczebności rodzin w różnych gospodarstwach, zgodnie ze specyfiką badanego regionu. Niezmiernie trudną sprawą jest właściwe zróżnicowanie średniej liczebności rodziny w zależności od wielkości gospodarstwa, a więc i zamożności. Współzależność taką ustalił dla wieków XIX i XX W. Styś . Dla terenu Żuław Gdańskich dysponujemy danymi umożliwiającymi ustalenie w pewnym stopniu dzietności rodziny gospodarzy pełnorolnych oraz zagrodników (promocja 3 w 1).