Biel i twardziel

CNIIMOD skonstruował dwa typy aparatów sumujących. Jeden z nich dostosowany do praktycznych potrzeb drzewnictwa i przemysłu, bez lupy, pozwala na określenie udziału drewna późnego z dokładnością do 5%. Drugi aparat, wyposażony w lupę, jest dostosowany do prowadzenia dokładnych pomiarów laboratoryjnych na znormalizowanych, małych próbkach.
W Polsce nie ma dotychczas produkowanych seryjnie mikroskopów sumujących (program uprawnienia budowlane na komputer).

Instytut Technologii Drewna dysponuje kilkoma odmianami prototypów skonstruowanymi przy współudziale swoich pracowników, jak np. mikroskop sumujący skonstruowany przez inż. W. Albrechta. Aparaty te, wyposażone w pionowo ustawiony obiektyw z nasadką pryzmatyczną i w ukośnie ustawiony okular, pozwalają na wykonywanie pomiarów w znacznie wygodniejszych warunkach, niż ma to miejsce przy pionowo ustawionym tubusie. Ustalenie łącznej szerokości drewna późnego i wczesnego odbywa się według opisanych powyżej zasad. Wszystkie te aparaty pracują dokładnie, są wygodne w użyciu i mogą stanowić podstawę do opracowania prototypu dla produkcji fabrycznej (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Wiele gatunków drzew wykazuje na przekroju poprzecznym i podłużnym różnorodne zabarwienie wewnętrznej części drewna położonej między bielem a rdzeniem; nosi ona nazwę twardzieli. Mianem twardzieli określa się ciemniej zabarwioną, wewnętrzną strefę drewna, która nie zawiera żywych komórek i która na skutek wytworzenia wci- stek (u drzew liściastych) lub zamknięcia jamek (u drzew iglastych) oraz przesycenia związkami twardzielowymi nie bierze udziału w procesach przewodzenia wody i w gromadzeniu materiałów odżywczych (uprawnienia budowlane). Otaczająca ją obwodowa część drewna ma jaśniejsze zabarwienie, a bezpośrednio po ścięciu drzewa wykazuje znacznie większą zawartość wody: jest to biel. Podzwrotnikowe gatunki drzew, np. heban, mają często twardziel bardzo ciemno zabarwioną, odcinającą się w jaskrawy sposób od otaczającej, jasno zabarwionej strefy bielu.

Funkcje mechaniczne

Rozmieszczenie twardzieli na przekrojach z różnych wysokości wykazuje duże wahania. Na przekroju poprzecznym granica między bielem i twardzielą ma zarys nieregularny, nie przebiega wzdłuż jednego słoju i niekiedy tworzy wyraźne wypustki (np. w sąsiedztwie nasady gałęzi) (program egzamin ustny).
U niektórych gatunków drzew strefa przyrdzeniowa różni się od bielu tylko mniejszą zawartością wody (bezpośrednio po ścięciu), a w stanie przeschniętym nie wykazuje różnic w zabarwieniu; w tym wypadku mamy do czynienia z nie zabarwioną lub nie wyróżnioną twardzielą, określaną w innych językach mianem dojrzałego drewna.

Biel spełnia funkcje fizjologiczne i mechaniczne. Funkcje fizjologiczne obejmują gromadzenie materiałów odżywczych w komórkach miękiszowych oraz przewodzenie wody z solami mineralnymi z korzeni do korony; wiąże się z tym duża wilgotność drewna bielu (opinie o programie). Funkcje mechaniczne polegają na udziale w podtrzymywaniu pnia drzewnego. Anatomiczne cechy rozpoznawcze bielu przy badaniu mikroskopowym stanowią:

1) żywe komórki promieni rdzeniowych oraz miękiszu drzewnego zawierające treść plazmatyczną i ziarenka skrobi,

2) czynne przewody żywiczne u drzew iglastych,

3) naczynia wolne od wcistek, względnie cewki z otwartymi jamkami dostępne dla przewodzenia wody (segregator aktów prawnych).

Intensywne przewodzenie wody odbywa się tylko w najmłodszych, zewnętrznych słojach bielu; głębiej położone słoje przewodzą wodę w mniejszym stopniu lub nie biorą udziału w jej przewodzeniu. W związku z tym wilgotność bielu obniża się od obwodu ku środkowi pnia.

W przeciwieństwie do bielu twardziel obejmuje warstwy drewna zbudowane z obumarłych, martwych elementów. Drewno twardzieli spełnia wyłącznie funkcje mechaniczne, nie bierze natomiast udziału w fizjologicznych funkcjach drzewa. Przy badaniu mikroskopowym anatomiczne cechy rozpoznawcze twardzieli stanowią:

1) brak żywych promieni rdzeniowych i komórek miękiszowych,

2) u drzew iglastych przewody żywiczne zamknięte przez komórki wyścielające i cewki o zamkniętych jamkach,

3) u niektórych gatunków liściastych naczynia zamknięte przez wcistki (promocja 3 w 1).