Budownictwo ludowe

Budownictwo ludowe to samorodna twórczość budowlana ludu. Budowniczowie, często będący samoukami, przekazywali swe umiejętności z pokolenia na pokolenie. Osiągnięcia konstrukcyjne i artystyczne kształtowały się w ciągu stuleci w’ różnych regionach odmiennie, zgodnie z warunkami klimatycznymi, dostępnymi materiałami budowlanymi, zajęciami i temperamentem ludności, tworząc sztukę budowlaną danego regionu, czyli architekturę regionalną (program uprawnienia budowlane na komputer).

Podstawowymi cechami ludowego budownictwa regionalnego była konsekwentna logika poczynań budowlanych, dostosowanie układów budynków do funkcji, idealna zgodność formy z materiałem i konstrukcją oraz dostosowanie obiektów do środowiska naturalnego (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Charakterystyczne było także wykorzystywanie rodzimych materiałów’ i pewne rozdrobnienie form uzyskane dzięki: chropowatej fakturze kamienia, strzesze, rytmice gontów, wycinanym detalom, deskowaniom szczytów i malowanym ornamentom ścian.

Obok obiektów budowlanych, będących wynikiem twórczości ludowej, możemy spotkać we wszystkich regionach kraju także budowle wznoszone przez mistrzów, których umiejętności były zweryfikowane przez organizacje cechowe (uprawnienia budowlane). Mistrzom tym powierzano budowy kościołów, cerkwi, bożnic, a także dworów i karczem. Wznoszone przez nich obiekty wyróżniały się wysokim poziomem technicznym i artystycznym ciesiołki i zdobnictwa. Trzeba jednak zaznaczyć, że odddziaływania rzemieślników ludowych na budownictwo sakralne, a także budownictwo małych miasteczek, dworów i karczem jest bezsprzeczne i granica między twórczością zawodową a ludową jest częstokroć trudna do ustalenia.

Potrzebę zachowania odrębności kulturowej określającej tożsamość narodową w dziedzinie etnografii i architektury odczuwają zarówno profesjonaliści, jak i laicy (program egzamin ustny). W okresie zaborów stosowanie stylu zakopiańskiego propagowanego przez Witkiewicza było uważane za przejaw patriotyzmu. Niesłusznie jednak uznano ten styl za godny reprezentowania stylu narodowego i wprowadzano formy zakopiańskie w regionach o odmiennych warunkach klimatycznych i tradycjach kulturowych, a także do środowiska miejskiego.

Drogi i bezdroża

Obecnie, w dobie szerzącej się dewastacji krajobrazu i panoszącego się w’ architekturze uniwersalizmu, nasilił się ruch dążący do zachowania specyficznych cech kultury, charakterystycznych dla poszczególnych obszarów. Nosi on nazwę „regionalizm" i jest kierunkiem artystycznym i programowo-twórczym (opinie o programie). Z różnych interpretacji regionalizmu należy uznać za najbardziej słuszne pojęcie budowania zgodnie z otoczeniem, w nawiązaniu do tradycji tej ziemi, na której obiekt jest wznoszony, lecz z uwzględnieniem ciągłości postępu.

Jest to zadanie trudne i wymaga głębokiej znajomości tradycji danego obszaru (segregator aktów prawnych). Niestety wielu budowniczych nie zna dostatecznie cech polskiej architektury regionalnej, a literatura z tego zakresu jest skąpa i trudno dostępna. Dlatego też niejednokrotnie popełnia się błędy sprawiające, że architektura współczesna odchodzi zupełnie od tradycji poszczególnych regionów, a wprowadza się formy obce naszej kulturze. Ogólnoeuropejska moda regionalizmu przenikająca obecnie do Polski sprawiła, że wobec nieznajomości własnych tradycji architektonicznych stosuje się dachy strome o formach zapożyczonych m.in. z Tyrolu, Szwecji, Szwajcarii.

Bawarii nadmiernych, niezgodnych z naszą tradycją spadkach lub o niejednakowych nachyleniach połaci dachów i asymetrycznych szczytach, pozbawionych charakterystycznego dla polskiej architektury optycznego oddzielenia ściany od bryły dachu na tej wysokości, gdzie zaczyna się przestrzeń poddasza. Zapożyczenia te wprowadza się pomijając całe bogactwo rozmaitych i pięknych form rodzimych (promocja 3 w 1).

Powszechny sprzeciw budzi wprowadzenie w krajobraz polskich wsi i małych miasteczek typowych form miejskich. Drastyczne przykłady tego zjawiska zaznaczyły się w budownictwie obiektów handlu i użyteczności publicznej w zabytkowym rynku Zakliczyna i Limanowej, w uroczym rynku Lanckorony oraz centrach usługowych wielu miejscowości.