Budownictwo mieszkalne

Dachy były strome i zawsze miały duże okapy wsparte na rysiach utworzonych z wysuniętych i wyprofilowanych belek stropowych. Zarówno na chałupach chłopskich, jak i na domach szlachty zaściankowej występowały dachy czterospadowe, naczółkowe, półszczytowe lub dwupołaciowe z daszkami przyzbowymi (program uprawnienia budowlane na komputer). Dachy czteropołaciowe miały podkalenicowe dymniki (nawet na stodołach). Szczyty dachów deskowano pionowo, w’ jodełkę lub w kwadraty. Pokrycie dachu stanowiła słoma układana gładko na połaci i z garbami na narożach.

Między nizinami środkowymi i nadmorskimi rozciąga się obszar pokryty wieloma jeziorami pochodzenia polodowcowego, wzniesieniami utworzonymi przez moreny, dochodzącymi do 300 m n.p.m., oraz rozległymi lasami (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Mimo, że występują tu gleby głównie piaszczyste i mało urodzajne, a klimat, szczególnie na Pojezierzu Mazurskim, cechuje się niskimi wartościami temperatury i krótki jest okres wegetacji roślin, głównym źródłem utrzymania ludności na tych terenach było rolnictwo. Na pojezierzu północnym wyodrębniły się dwa typy chałup: mazurski i południowo-kaszubski (borowńacki).

Chałupy mazurskie. Mazury, zajmujące głównie tereny obecnego województwa warmińsko-mazurskiego były zamieszkiwane pierwotnie przez Prusów, a od XIII w. stanowiły część państw a krzyżackiego, potem Prus Książęcych (Wschodnich). W XIV-XVII w (uprawnienia budowlane). Mazury zostały zasiedlone przez chłopów mazowieckich. Władze niemieckie chciały ich wynarodowić, ale na terenie Mazur powstał ruch w obronie polskości, który trwał mimo wielu represji, najdotkliwszych w okresie hitlerowskim. Wsie mazurskie były niewielkie, nie liczyły bowiem więcej niż 40 zagród. W okresie wcześniejszym domy mieszkalne ustawiano na działkach siedliskowych szczytem do drogi. Później równolegle do drogi sytuowano wzdłużną ścianę wejściową, podobnie jak stodołę stojącą w głębi działki.

Zabudowania inwentarskie

Zabudowania inwentarskie wznoszono prostopadle do stodoły (program egzamin ustny). W najstarszych chałupach występowała tylko jedna izba mieszkalna, często mieszcząca się pod wspólnym dachem z częścią inwentarską. W miarę rozwoju część inwentarska ulegała ograniczeniu, wzrosła natomiast liczba izb mieszkalnych dostępnych z sieni, do której przylegały rozwinięte urządzenia ogrzewcze. W dwutraktowym układzie rzutu poziomego zaznaczają się dość wyraźnie cechy podobieństwa do chałup kurpiowskich.

Ściany wykonywano na wysokich podmurówkach. Stosowano konstrukcję wieńcowy z węgłowaniem na rybi ogon, pozostawiając krótkie ostatki. Rzadziej występowała konstrukcja sumikowo-łątkowa. Ściany tynkowano i bielono wyłącznie we wnętrzach izb. Powierzchnie okna dzielono najczęściej na sześć pól, czasem na cztery lub osiem. Konstrukcja i wykrój drzwi ulegały na Mazurach licznym zmianom (opinie o programie). Najstarsze drzwi miały owalne nadproża ze zwieraczami, w które wbijano ozdobne kołki; później forma ta zaniknęła.

Dwupołaciowe dachy kryte strzechą trzcinową miały szczyty dwudzielne. Górne trójkątne pole szczytu, oddzielone od dolnego ozdobnie profilowaną, poziomą listwą, było obite deskami ułożonymi ukośnie lub w krosno i nadwieszone nad pionowo odeskowaną, trapezową dolną częścią szczytu. W osi górnego pola szczytu umieszczano pazdur w: postaci długiego profilowanego słupka (segregator aktów prawnych).
wystającego w kalenicy poza skrzyżowanie wiatrownic. W późniejszym okresie zmieniono jego formę i przybijano do wiatrownic tylko krótki pazdur z deski profilowanej.

Najciekawsze przykłady mazurskiego budownictwa chłopskiego stanowią chałupy z podcieniami szczytowymi występującymi przeważnie przy jednym szczycie, rzadziej po obu stronach budynku. Podcień nie osłania wejścia do budynku, ani nie tworzy przestrzeni dostatecznie szerokiej, aby mogła być wykorzystywana do wykonywania prac gospodarskich, ponieważ słupy są odsunięte od ściany na odległość zaledwie 60 cm. Jednak podcień ten zabezpiecza zrąb ściany szczytowej przed zamakaniem i pełni funkcję dekoracyjną. Jego bogato profilowane słupy i miecze rzucają urozmaicony cień na ścianę szczytową (promocja 3 w 1)..