Cena urbanistyczna

Dzięki realizacji tego programu odbudowano na Nowym Świecie szereg ciekawszych kamieniczek i pałacyków; Warszawa zyskała odtworzony z wielką starannością zabytek urbanistyczny sugestywnie wskrzeszający koloryt miasta z przełomu XVIII i XIX wieku. Zachowano starą szerokość ulicy (12-18 m), gabaryt wysokościowy (11-13 m), wąziutkie wloty przecznic (np. ul. Wareckiej o szerokości 7 m), co pozwala dziś na odczytanie oblicza peryferyjnego odcinka trasy królewskiej sprzed półtora stulecia (program uprawnienia budowlane na komputer).

Niemałą cenę urbanistyczną zapłacono jednak za te odtwórcze efekty. Niegdyś peryferyjna, wąska uliczka Nowy Świat, która w rosnącej na południe Warszawie mogła stać się ważnym łącznikiem wielkiego założenia Krakowskiego Przedmieścia i pełnych rozmachu Alei Ujazdowskich, została odtworzona w swym starym gabarycie - wyraźnie anachronicznym wobec jej nowej roli w organizmie stolicy (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Ulica łącząca wyrastające przy ciągu królewskim ważne ośrodki życiowe państwa (Zamek i Rada Państwa, KC PZPR i siedziby rządu, Uniwersytet i ASP, PKPG i ministerstwa, wydawnictwa) ukształtowana została w napoły prowincjonalnym wystroju architektonicznym z czasów, gdy była dalekim przedmieściem (uprawnienia budowlane).

W ten sposób utracona została możliwość przekształcenia ciągu królewskiego w pełnowartościową, odświętną arterię stołeczną i dostosowania kształtu przestrzennego Nowego Światu do jego roli jako „kręgosłupa Warszawy". Jednocześnie pozbawiono stolicę możności wytworzenia nowych, równoleżnikowych wyjść ku rzece, gdyż tereny przyszłej dominanty miasta przy centralnym odcinku ulicy Marszałkowskiej odgrodzone zostały od Skarpy nieprzerwanym korytarzem nowoświeckiej zabudowy opancerzonym jeszcze w latach następnych dwoma ciągami Osiedlowymi na zapleczach (program egzamin ustny).

Wartości historyczne

Uznanie Nowego Światu za „zespół zabytkowy" nie wydaje się przy tym uzasadnione przez wartości historyczne i architektoniczne jego zabudowy. O ile Krakowskie Przedmieście składa się z ustawionych niemal pod rząd wybitnych pomników kultury narodowej XVI-XIX wieku, kształtujących niezwykle bogatą kompozycję przestrzenną, pełną monumentalnego wyrazu i stołecznego poloru i dlatego też w pełni zasługującą na jej historyczne odtworzenie, o tyle ciężar gatunkowy prawdziwie pomnikowych wartości w zabudowie nowoświeckiej jest zgoła inny (opinie o programie).

Jeden z uczestników odbudowy Nowego Światu, arch. Zygmunt Stępiński, w r. 1951 z perspektywy czasu przeprowadził właściwą ocenę problematyki nowoświeckiej. „Na Nowym Świecie, ulicy o kilkudziesięciu domach mówi Z. Stępiński jest zaledwie kilka dobrych zabytków. Reszta - to zabytki o bardzo podejrzanej jakości lub budynki nie mające z zabytkami nic wspólnego… „Nie można nagle do centrum wielkiego miasta obok Świętokrzyskiej, Ministerstwa Finansów, placu Wareckiego i innych wielkich założeń wprowadzać ulicy zupełnie ponurej wieczorem. A w dzień dodajmy sprawiającej w centrum miasta wrażenie nieoczekiwanego eksponatu urbanistycznego o odrębnej, prowincjonalnej skali (segregator aktów prawnych).

A jednak Nowy Świat, który wiatach 1948-1949 był pierwszą odbudowaną całkowicie ulicą Warszawy, skupiał na sobie uwagę i budził sympatie estetyczne warszawian. Fakt ten tłumaczyć można przede wszystkim rozczarowaniem ludności gołą, konstruktywistyczną zabudową nowych dzielnic Warszawy; tylko na Nowym Świecie znajdowali mieszkańcy stolicy fragmenty architektury choćby prowincjonalnej i małoskalowej,. lecz przecież humanistycznej i bliskiej ich odczuciom. W ten sposób rozgraniczanie w organizmie miasta starego i nowego odpychało ludność od obrazów nowego miasta i skierowywało wszystkie jej zainteresowania estetyczno-emocjonalne ku odtwarzanym fragmentom starej Warszawy. Mając do wyboru między kosmopolityczną obojętnością nowego budownictwa a zaściankowymi urokami „zabytków urbanistycznych warszawianin, rzecz prosta, opowiadał się po stronie tych ostatnich. Ale i ten wybór nie zadowalał jego tęsknot do obrazu architektonicznego na miarę wielkości nowych czasów, obrazu nowej stolicy budowanej jego wysiłkiem (promocja 3 w 1).