Chałupy łowickie

Na wąskich działkach często występował układ w kształcie litery L, tj. chałupa i zespolona z nią obora były ustawione prostopadle do drogi, stodoła zaś, stojąca równolegle do drogi, zamykała podwórze. Na działkach szerszych chałupy ustawiano szerszą ścianą równolegle do drogi. W zamożniejszych gospodarstwach, szczególnie na terenie Gór Świętokrzyskich, była rozpowszechniona zabudowa w kształcie czworoboku zamkniętego (program uprawnienia budowlane na komputer).

Na terenie Gór Świętokrzyskich chałupy mają formę odmienną niż na innych terenach Ziemi Kieleckiej. Widoczne jest podobieństwo do chałup karpackich. Dachy są półszczytowe, kryte gontem, a zrąb ściany nie jest bielony. Okna chałup świętokrzyskich także różnią się od okien innych chałup Kielecczyzny. Najczęściej są trójdzielne (na trzy kwatery).

Budownictwo mieszkalne w pasie nizin środkowych Pas nizin środkowych obejmuje: Wielkopolskę, Kujawy, a także Mazowsze z regionami: sannickim, łowickim, kołbielskim i kurpiowskim oraz Podlasie (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Tereny w przeważającej części użytkowane rolniczo, częściowo były pokryte rozległymi puszczami, z których zachowały się do dziś rezerwaty przyrody w Puszczy Kampinowskiej i Myszynieckiej. Rodzinne formy budownictwa regionalnego były niwelowane najwcześniej przez napływowe formy budownictwa, zwłaszcza murowanego, w części zachodniej pasa nizin środkowych. Występujące na tych obszarach dążenie do układów jednotraktowych, wydłużonych, symetrycznych, odbiegało od dominujących na wschodzie układów dośrodkowych (uprawnienia budowlane).

Zarówno w Wielkopolsce, jak i na Kujawach dość charakterystycznym typem były chałupy z podcieniem szczytowym, dachami dwupołaciowymi odmiany północnej, krytymi słomą oraz szczytami odeskowanymi pionowo. Pewne oddziaływanie kultury Wielkopolski zaznaczyło się na terenie byłego Księstwa Łowickiego, gdzie występowały dość znaczne różnice w budownictwie w stosunku do pozostałej części Mazowsza i Podlasia (program egzamin ustny).

Gładkie lica ścian łowickich

Sytuacja łowickiej ludności rolniczej była lepsza w porównaniu z dolą chłopską z innych regionów. Chłopi łowiccy, zwani Księżakami, stosunkowo wcześnie zostali zwolnieni z pańszczyzny i uzyskali gospodarstwa o dość znacznych obszarach. Korzystniejsze warunki gospodarcze i społeczne przyczyniły się do kulturowego wyodrębnienia Księżaków. Na obszarze byłego Księstwa Łowickiego najbardziej rozpowszechnił się typ chałupy jednotraktowej, szerokofrontowej, dwuizbowej z sienią pośrodku. Komin, ustawiony w sieni przy tylnej ścianie, pozwalał na podłączenie palenisk z przyległych izb (opinie o programie).

Występowała tendencja do wydłużania rzutu przez dobudowywanie pomieszczeń pomocniczych, z upływem czasu często zamienianych na pomieszczenia mieszkalne. Ściany o konstrukcji wieńcowej wykonywano z belek o regularnym przekroju prostokątnym. Obrobienie belek do kantu miało zasadnicze znaczenie dla wyrazu plastycznego ściany, która pozostawała gładka, pozbawiona gry światłocienia występującego na powierzchni ścian z okrąglaków, połowizn i belek z oblinami. Gładkie lica ścian łowickich, malowane na biało lub niebiesko, stanowiły tło kolorowych zdobień malarskich z charakterystycznym ornamentem drzewek (segregator aktów prawnych).

Dachy najstarszych chałup łowickich są czteropołaciowe o małym nachyleniu. Na budynkach nowszych występują dachy naczółkowe bez daszka przyzbowego. Pokrycie dachów stanowiła strzecha słomiana. Wnętrza izb są bielone i zdobione bardzo kolorowo bukietami sztucznych kwiatów, malowaną ceramiką, misternymi pająkami, obrazami o tematyce religijnej i wielobarwnymi wycinankami, które są charakterystycznym elementem wystroju wnętrza. Występują wycinanki o motywach figuralnych (kodry), roślinnych (leluje) lub wstążki (klapoki).

Strop w izbach jest belkowy, prosty, a podłoga ubita z gliny (promocja 3 w 1). Od święta zdobiono ją, wysypując piaskiem rozmaite ornamenty wstęgowe. Zagroda łowicka tworzy najczęściej okół, w którym chałupa oraz przyległe zabudowania inwentarskie i wozownia zamykają czworoboczne podwórze z wjazdem przez szerokie wrota, stodoła zaś, okazalsza niż chałupa i niż stodoły w innych regionach, jest ustawiona oddzielnie, poza okólnikiem, w odległości kilkudziesięciu metrów od niego, blisko użytków rolnych.