Dorobek kulturowy

Można by na podobną rewelację zareagować po prostu wzruszeniem ramion. Ale człowiek, o którym mówię, nie zwykł nadużywać słów. Wydało mi się więc, że warto poświęcić sformułowanej przezeń tezie choć trochę uwagi. Wyraża ona bowiem stanowisko, które przecież raz po raz dochodzi dziś do głosu. 1 nie tylko w związku ze sztuką. Chociaż więc chodzi nam tu teraz o sztukę, to jednak i poza jej obszary przyjdzie nieraz wykraczać (program uprawnienia budowlane na komputer).

Dlaczego bolszewizacja? Otóż awangarda nie rezygnowała z tworzenia wizji utopii, a ponadto dla osiągnięcia jej zdolna była zakwestionować cały dotychczasowy dorobek kulturowy. Skoro zaś bolszewizm polityczny postępował według podobnych zasad, tedy nic prostszego niż zestawić te dwa zjawiska i skonstatować, iż funkcjonalnie istotnie między sobą nie różnią się wcale (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Podobnemu tokowi myślenia nie sposób odmówić logicznego uporządkowania. Że tendencyjnie dobrane zostają fakty, że wyrwane są z rozleglejszego kontekstu, to inna sprawa. Ale przecież tak myślimy: uogólniając, abstrahując, idealizując pamiętamy również, że każda racja ma swoją kontrrację. argument - kontrargument, myśl - kontrmyśl. Nie będę więc starał się kwestionować tezy o bolszewizacji sztuki przez awangardę - stosunkowo łatwo to uczynić. O wiele bardziej zastanawia mnie. dlaczego właśnie teraz, po tak zasadniczych zmianach w Europie Środkowej i Wschodniej, podobne sformułowanie mogło okazać się warte wypowiedzenia (uprawnienia budowlane).

Zagrożenie własnej pozycji

Od razu rezygnuję z łatwego historycznego odniesienia, jakim był moment powstawania awangardy, kiedy to szacowni, choć niezbyt obdarzeni wyobraźnią mieszczanie w awangardowych skandalach dostrzegali zagrożenie własnej pozycji i w związku z tym artystom nadawali miano bolszewików. Rezygnuję nie dlatego wcale. że bolszewicy z kolei w awangardowych poszukiwaniach znajdowali ślady mieszczańskiego ducha ulegającego cynizmowi i nihilizmowi (program egzamin ustny). Gdyby nawet uznać racje wypowiadających się w tej sprawie przedstawicieli bourgeois z pierwszej połowy wieku, to i tak te same pojęcia przywołane dzisiaj znaczyłyby już co innego. Paradoksalnie zaś realni bolszewicy okazaliby się najskuteczniejsi w zwalczaniu awangardy jako bolszewickiej sztuki. Tak. słowa zmieniają swe znaczenia, a powstające stąd paradoksy niczego nie wyjaśniają.

Gustaw Herling-Grudziński zanotował w Dzienniku pisanym nocą, że w XX wieku dokonywała się totalitaryzacja wizji utopii. Wynika stąd prosty wniosek, że sama utopia, jako określony projekt albo po prostu marzenie o lepszej rzeczywistości, nie nosi jeszcze w sobie tych wszystkich negatywnych cech, jakimi obdarza ją antyutopia (opinie o programie). Owo marzenie zostaje zagrożone dopiero wtedy, gdy się je traktuje jako bezwyjątkowe. Powszechnie obowiązujące każdego. Chciałoby się powiedzieć, że wtedy użyteczne staje się wyrażenie. którym zwykł posługiwać się Stalin, mówiąc o państwie jako o maszynie złożonej ze śrubek i trybików. Wizja świetlanej przyszłości obligowała wszystkich bez wyjątku. Każdy służyć miał wspólnej sprawie. Bolszewizm spełniał te oczekiwania doskonale (segregator aktów prawnych).

Czy jednak awangarda nie znajdowała się także na podobnej drodze? Wtedy gdy satysfakcjonuje refleksja na poziomie sądów ogólnych, można dojść do takiego właśnie wniosku. I nie chodzi mi tu wcale tylko o jakieś projekty rzeczywistości społecznej, a raczej o doświadczenie uchwytne na poziomie języka sztuki. Nieustanne kwestionowanie konwencjonalizujących się coraz szybciej sposobów komunikowania podawało w wątpliwość wszystkie inne dotychczasowe doświadczenia artystyczne (promocja 3 w 1).

A dalej, jako że z czasem miejsce utopii społecznej zajęte zostało przez utopię komunikacyjną, że, jednym słowem, chodziło o znalezienie lepszych niż te istniejące sposobów porozumiewania między ludźmi, uznawano, że podejmowane przez awangardowe poszukiwania próby i tak wcześniej czy później zostaną zaakceptowane przez wszystkich. I to nie za sprawą jakichś nieodgadnionych sił. ale mocą prawa konieczności.