Działy rodzinne

Pieniądz. Obserwujemy w tym czasie znaczne zaawansowanie stosunków pieniężnych. Pańszczyzna sprzężajna chłopów żuławskich już w 1584 r. zamieniona została na opłatę w pieniądzu. W końcu XVII w. to samo spotkało pańszczyznę pieszą zagrodników. We wszystkich innych przejawach życia ludności żuławskiej widać wzrastającą rolę pieniądza. Dotyczy to zarówno kar za wykroczenia, wynagradzania służby i robotników sezonowych oraz zbiórek na inwestycje wodne, jak też odszkodowań dla pogorzelców w związku z funkcjonowaniem kas ogniowych (program uprawnienia budowlane na komputer).

Działy rodzinne uwidaczniają chyba najdobitniej dużą rolę pieniądza w codziennym życiu. Przejmowanie gospodarstw w obrębie rodziny uprawnionej do dziedziczenia poprzedzone było działem rodzinnym (Schicht und Teilung). Nie dzielono jednak gospodarstwa, lecz jego wartość w pieniądzu. W ten sposób uregulowane być musiały sprawy alimentacyjne tak rodziców, jak i dzieci. Dopiero wówczas można było spisać akt kupna-sprzedaży. Powtórne małżeństwo uwarunkowane też było wcześniejszym przeprowadzeniem działu, w którym zabezpieczone musiały być sprawy materialne dzieci z poprzedniego małżeństwa. Właściwie każda zmiana właściciela gospodarstwa, choćby to było przejęcie przez syna gospodarstwa swoich rodziców, była kupnem (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Źródła nie unikają używania tego określenia (uprawnienia budowlane). Wartość gospodarstwa oszacowywali przysiężni i po zaspokojeniu wierzycieli pozostałość dzielono pomiędzy spadkobierców. Obejmujący gospodarstwo spłacał te należności w rocznych ratach (Erbgelder) jako tzw. ojcowiznę (‘Vater- lub Muttergut). Wysokość całych spłat rodzinnych zależała od liczby rodzeństwa i zasobności gospodarstwa. Przeciętnie kwota przypadająca na jedno dziecko sięgała 1200 grzywien we wsiach pańszczyźnianych i 660 grzywien w wolnych. Dzieci zagrodników dysponować mogły średnio kwotą tylko 90 grzywien we wsiach pańszczyźnianych i 60 grzywien w wolnych (program egzamin ustny).

Warunki dożywocia

Warunki dożywocia dla poprzednich właścicieli zależały od umowy. Opieka nad sierotami i półsierotami niepełnoletnimi spoczywała na gospodarstwie, choćby nowym właścicielem był już ktoś całkiem obcy. Dzieciom należała się odzież, wyżywienie i nauka w szkole parafialnej. Nad tym, jak również nad właściwym otrzymywaniem i lokowaniem spłat rodzinnych, czuwali ustanowieni opiekunowie. Oni też, o ile w domu rodzinnym nie było już warunków do opieki nad dziećmi, przenosili je gdzie indziej, pobierając określoną w takim wypadku kwotę pieniędzy przeznaczoną na ich utrzymanie (Kostgeld) (opinie o programie). W analogicznych sytuacjach pieniądze na utrzymanie przyznawano również rodzicom lub właścicielom na dożywociu.

Obrót ziemią, a właściwie gospodarstwami, był intensywny. Pomimo stosowania zasady niedzielenia gospodarstw, części gruntów sprzedawano i kupowano, co powodowało pewną fluktuację areału. Przez cały wiek XVII i połowę XVIII, w przypadku zaś gospodarstw zagrodniczych do końca XVIII w., najczęściej przejmowała gospodarstwo wdowa (10-14 proc.). Dalej w kolejności występują: syn (do 10 proc.), dalsi krewni (do 7 proc.), zięć (do 5 proc.), brat właściciela (do 2 proc.), córka (1 proc.). Przeciętnie w ponad połowie przypadków gospodarstwa przechodziły w obce ręce (segregator aktów prawnych). W tej ostatniej grupie duży odsetek (około 13 proc.) stanowią wypadki przejęcia przez wierzyciela gospodarstwa obciążonego niespłacalnym długiem lub też kupno takiego gospodarstwa na licytacji. Ceny gospodarstw w XVII w. i w pierwszej połowie XVIII w. wykazywały lekki wzrost. Spotykane wahania zależały, jak się wydaje, głównie od stopnia wyposażenia gospodarstwa w sprzężaj, bydło i narzędzia oraz od wielkości i stanu technicznego zabudowań gospodarskich. Ceny ziemi sprzedawanej bez gospodarstw nie uwidaczniają żadnych tendencji do zmian.

Ceny gospodarstw liczących do 2 włók sięgały około 5,2 tys. grzywien; do 4 włók - około 7,4 tys. grzywien; do 6 włók - około 11,8 tys. grzywien; do 8 włók - około 11 tys. grzywien i ponad 8 włók - około 29 tys. grzywien. We wsiach wolnych występują tylko gospodarstwa wielkości do 2 włók i do 4 włók (promocja 3 w 1). Ceny gospodarstw zagrodniczych sięgały 400 grzywien za gospodarstwo do 1 morga ziemi, około 1200 grzywien za gospodarstwo do 10 morgów, około 1400 grzywien za gospodarstwo do 20 morgów i około 1900 grzywien za gospodarstwo do 30 morgów. Tylko nieco ponad 50 proc. należności za gospodarstwa we wsiach pańszczyźnianych i 40 proc. we wsiach wolnych wypłacano gotówką. Resztę spłacano ratalnie lub w formie spłat rodzinnych, zaciągając przy tym pożyczki.