Dziedzina sztucznej inteligencji

Historia dziedziny sztucznej inteligencji, choć liczy zaledwie 45 lat, posiada dramaturgię przeplatających się okresów rozbudzonego zapału, gorzkich zawodów i ślepych zaułków. Nic dziwnego, skoro istotą poszukiwań w ramach tej dyscypliny wiedzy jest podjęta przez umysł próba odkrycia własnych, najgłębszych tajemnic i uczynienia z nich projektu maszyny naśladującej ludzką inteligencję. Wydawałoby się, że próby takie pozbawione będą naiwnego entuzjazmu marzycieli, śniących o sztucznym człowieku-maszynie, golemie czy genialnym robocie (program uprawnienia budowlane na komputer).

Tymczasem w dziedzinie Al (takiego skrótu, od angielskiej nazwy: Artificial Intelligence, używa cały świat) nie brak było nigdy buńczucznych zapowiedzi rychłego odwzorowania wszystkich mechanizmów ludzkiego intelektu. Zaraz potem, po pierwszych niepowodzeniach, rozczarowani twórcy formułowali pełne pesymizmu wypowiedzi o ograniczeniach w badaniach nad umysłem. Dziedzina sztucznej inteligencji ma także swoich „etatowych” krytyków, co pewien czas formułujących zastrzeżenia wobec metod i założeń przyjmowanych przez kolejne generacje twórców „maszyn myślących” (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Każda inteligencja, ludzka także, posiada ograniczenia niemożliwe do przekroczenia - pojemność pamięci, szybkość wykonywania operacji, prędkość przesyłu sygnałów. Są jednak ograniczenia, przekraczanie których stanowi właśnie istotę inteligencji człowieka (uprawnienia budowlane). Adaptowanie się do nowych warunków, rozwiązywanie nowych zadań, działalność twórcza - to wyznaczniki inteligencji, której sztuczne naśladowanie napotyka ciągle na przeszkody. Wiele z tych przeszkód zostało już opisanych i skatalogowanych. Niektóre wyrażają tylko niejasne intuicje dotyczące ograniczeń ludzkich możliwości poznawczych, inne określały granice Al z punktu widzenia aktualnego stanu techniki - te często straciły aktualność szybciej, niż ktokolwiek mógł się spodziewać. Są i takie, które formułowane są z wystarczającą precyzją, by poddać się testom sprawdzającym, a jednak nie zdają ich do tej pory (program egzamin ustny).

Katalog argumentów

Za klasyczne można uznać argumenty odwołujące się do relacji zależności, a przez to niższości dzieła w stosunku do jego autora:

1. Maszyny mogą zrobić tylko to, co im nakaże programista.
2. Maszyna nie może zachowywać się inteligentniej od swego twórcy.
3. Wynik działania maszyny może być zawsze, choć jest to czasem trudne, przewidziany przez programistę (opinie o programie).

Cały katalog argumentów przeciwko myślącym maszynom zebrał na samym początku „przygody” ze sztuczną inteligencją jej współtwórca. Alan Turing. Argumenty te są sformułowane w postaci „sprzeciwów”:

1. Sprzeciwu teologicznego: Myślenie jest funkcją duszy, a ona jest darem od Boga. Maszyny mogłyby myśleć tylko, gdyby Bóg obdarzył je duszą, a to nigdy nie nastąpi.
2. Sprzeciwu „głów w piasku”: Miejmy nadzieję, że maszyny nie będą nigdy mogły myśleć, byłoby to bowiem okropne!
3. Sprzeciwu matematycznego: Z twierdzeń limitacyjnych logiki wynikają ograniczenia możliwości maszyn równoważnych maszynie Turinga (segregator aktów prawnych).

Turing przytoczył też argument dotyczący świadomości: żaden mechanizm nie może odczuwać pewnych stanów umysłu w sposób świadomy. Może jedynie „sztucznie sygnalizować" zadowolenie z odniesionego sukcesu, zmartwienie, gdy topią się lampy, radość z pochlebstwa, wstyd z powodu własnych błędów, oczarowanie seksem, załamanie odmową itd.

Podobnie niedostępne maszynie wydają się liczne zdolności ludzkiej inteligencji, które nie wiadomo jak miałyby być odtwarzane w komputerze lub robocie: bycie uprzejmym, pomysłowym, pięknym, przyjacielskim, obdarzonym inicjatywą, posiadanie poczucia humoru, zdolność odróżniania dobra od zła, robienie błędów, zakochiwanie się, lubienie truskawek ze śmietaną, bycie obiektem czyjejś miłości, robienie czegoś naprawdę nowego (promocja 3 w 1).