Efekt architektoniczny

Rozkład kompozycji architektonicznej Warszawy w dobie kapitalizmu przemysłowego odbił się szczególnie dotkliwie na stanic sylwety, która została niemal zlikwidowana przez wielopiętrową zabudowę czynszową wyrosłą na dolnym tarasie Wisły i przy ciągu skarpowym. W r. 1934 powstaje warszawski „drapacz" - 16-kondygnacjowy wieżowiec ówczesnego przedstawicielstwa „Prudentialu" na placu Wareckim, dziś, po odbudowie hotel „Warszawa" (arch. M. Weinfeld), Wieżowiec ten trafnie zlokalizowany w układzie śródmieścia i wyposażony w pełną umiaru architekturę, przez długie lata pozostawał dominantą Warszawy (program uprawnienia budowlane na komputer). Oprócz mego górował nad miastem niezgrabny masyw dawnej centrali telefonicznej (tzw. ,,Cedergren“) przy ul. Zielnej.

Budowa Warszawy socjalistycznej uwydatniła tendencję wzrostu skali miasta i jego średniego gabarytu zabudowy, co wiąże się z dążnością do racjonalnego wyzyskania uzbrojonych terenów śródmiejskich (program uprawnienia budowlane na ANDROID). W tych warunkach znaczenie zabytkowych pionów starej Warszawy, już od dawna niezdolnych do opanowania sylwety rosnącego miasta, kurczyło się jeszcze bardziej; nie rozwiązywał problemu gmach byłego „Prudentialu", w gruncie rzeczy bardzo nieznacznie przewyższający gabaryt kulisy zabytkowej. Brak zaś wyrazistej sylwety podważał istotnie efekt architektoniczny ogromnych prac nad odbudową. Zarysowało się więc zadanie stworzenia nowej sylwety miasta przez wzniesienie budowli o wymiarach i skali przestrzennej właściwej przyszłej, nieomal dwumilionowej Warszawie. Zarysowało się zadanie właściwego ustosunkowania przestrzennego elementów tej nowej sylwety i pionów zabytkowych (uprawnienia budowlane).

Wielkie przypory masywu wieżowego

Zadania te wchodziły w kolizję z konserwatywnymi poglądami kanonizującymi rzekomo wiekuistą „skalę warszawską", jak również z zastarzałym przekonaniem o nie- współmierności i niedopuszczalności zestawiania budynków zabytkowych i nowych dominant w panoramach miasta. Stąd właśnie początkowa koncepcja ustawienia zespołu wieżowców w głębi miasta, w okolicy ulicy Żelaznej, tak by nie były widoczne w panoramach miasta z wybrzeża praskiego (program egzamin ustny).

W konkursie na wieżowce „Społem" i PZUW program stwierdzał wręcz: „Wysokość budynków wieżowych pozostawia się projektującym. Dla skali warszawskiej nie powinna ona przekraczać 100 m“. Wraz ze zmianą koncepcji programowej i estetycznej centralnego założenia śródmiejskiego ulegają jednak stopniowemu przezwyciężeniu te konserwatywne i izolacjonistyczne tendencje. W szkicach z r. 1950 zjawia się przy skrzyżowaniu ulicy Marszałkowskiej z Alejami Jerozolimskimi stukilkudziesięciometrowy wieżowiec. Fakt, że w formach jego znajdujemy już po raz pierwszy echo tradycji architektonicznych Warszawy, łączy się niewątpliwie z decyzją o jego znacznych wymiarach, dzięki czemu zarysuje się on w panoramach miasta wraz z pionami zabytkowymi (opinie o programie).

Przodującą tę tendencję rozwija w sposób nowy koncepcja sylwetowa Pałacu Kultury i Nauki. Łączy ona w sobie śmiałą decyzję ustawienia w sercu Warszawy, w stosunkowo niewielkiej odległości od ciągu zabytkowego i Skarpy 227-metrowego wieżowca - z troską o takie ukształtowanie tej budowli, które by podkreśliło organiczne wyrastanie gmachu z systemu sylwetowego Warszawy. Wymiary kolejnych uskoków piramidalnej sylwety wieżowca zostały wyważone w ten sposób, że odpowiadają najbardziej charakterystycznym gabarytom zabudowy śródmiejskiej. Tak więc wysokość czterech skrzydeł bocznych, wynosząca 24 m, a wraz z cofniętymi attykami 29-30 m, stanowi odpowiednik szeregowej zabudowy śródmieścia, dochodzący w zrealizowanej już partii MDM do górnej granicy wymienionego zakresu (segregator aktów prawnych).

W aktywnych zwieńczeniach centralnych ryzalitów bocznych elewacji Pałacu wznoszących się do wysokości 40 m widzieć możemy echa systemu hełmów i kopułek wież historycznych. Cztery wielkie przypory masywu wieżowego mierzące 70 m (do podstawy ażurowych attyk) wyrastają z gabarytu istniejących już budowli wieżowcowych Warszawy - gmachu hotelu „Warszawa" i „Gedergrenu", które ulegają dziś nieznacznej nadbudowie. Ponad te gabaryty wystrzela jeszcze centralna wieża sięgająca swym zrębem do wysokości ponad 135 m i piętrząca się dalej wzwyż lekkimi zwieńczeniami i iglicą do 227 m nad ziemią (promocja 3 w 1).