Gatunki marmurów

W następnych stuleciach zaniechano eksploatacji niektórych kamieniołomów, jak Rzepka, Kajetanów, czynne natomiast były jeszcze przed wojną kamieniołomy w Ołowiance i Słopcach. W pierwszej ćwierci XX wieku weszły natomiast w użycie nowe gatunki marmurów, jak Zagórze, Morawica, Łabędziów, Radomice, Barwinek, a z okresu krakowskiego Racławice. Stosunkowo nowymi kamieniołomami na terenie Śląska są Marianna Biała i Zielona oraz Podgórki (program uprawnienia budowlane na komputer).

W okresie renesansu stosowano marmury nie tylko do robót wewnętrznych, na nagrobki, epitafia, mensy, portale, posadzki, stosowano je także, choć w znacznie zmniejszonym zakresie, i na roboty zewnętrzne. Obecny stan tych zabytków świadczy najlepiej o wytrzymałości poszczególnych gatunków naszych marmurów Z marmurów (wapieni zbitych) najbardziej odpornym na działanie wpływów atmosferycznych okazał się gatunek Słopiec, a następnie powszechnie stosowane Bolechowice i Dębnik (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

W późniejszym natomiast okresie wyróżniły się Racławice, Tokarnia, Morawica, stosowana w XX wieku nawet na tablice rozdzielcze. Z ulubionego i szeroko stosowanego w okresie renesansu gatunku Irzmaniec o strukturze zlepieńcowatej wykonano kolumnę Zygmunta III w Warszawie; od tego czasu marmur ten nosi nazwę Zygmuntówki. Kolumna ta jednak nie przetrwała długo, w XIX wieku musiano trzon jej wymienić na granitowy. Tak samo piękne gatunki marmurów z Różanki, Barwinka, Czarnej Ołowianki i Paczołtowic ze względu na swe bogate użylenie i niejednorodną strukturę okazały się kruche i podatne na uszkodzenia. Zastosowane jednak w postaci okładziny wewnętrznej wykazały trwałość i duże zalety dekoracyjne (uprawnienia budowlane).

Ogólnie można powiedzieć, że marmury świętokrzyskie i krakowskie (wapienie zbite) nie nadają się do robót zewnętrznych ze względu na szybką utratę poleru i barwy. Zjawisko utraty barwy szczególnie jaskrawo występuje na zabytkach wykonanych z marmuru Dębnika, który z koloru prawie czarnego pod wpływem działań atmosferycznych przybiera barwę jasnoszarą. Wskutek tych zmian zatraca się też prawie całkowicie naturalny rysunek użylenia marmuru, który widoczny jest w fakturze polerowanej.

Gatunki marmurów

Jedno należy przy tym podkreślić, że marmury nasze nie podlegają zjawisku łuszczenia się (program egzamin ustny). Zjawisku temu natomiast podlega szereg odmian piaskowców i miękkich wapieni. Z tych też względów detale architektoniczne wykonane z marmurów krajowych o wiele lepiej zachowały pierwotny swój profil niż niejedna rzeźba wykonana z piaskowca o słabym lepiszczu. Należy przy tym dodać, że przy równoczesnym ostrym zachowaniu profilu następuje po upływie dłuższego okresu czasu na powierzchni marmuru wykruszanie się pewnych cząstek w partiach bardziej użylonych, co powoduje powstawanie nierównej i chropowatej powierzchni. Najbardziej jednak wytrzymałe na działanie wpływów atmosferycznych w porównaniu z marmurami Polski centralnej okazały się marmury krystaliczne sławniowickie (opinie o programie).

Tak więc ok. roku 1600 wydobywano w okolicach Chęcin różne gatunki marmurów. Zygmunt III sprowadza z Włoch do kamieniołomów „kamienników i posążników“. Z okresu tego w przekazach archiwalnych zachowało się wiele nazwisk budowniczych, rzeźbiarzy, kamieniarzy, związanych z warsztatami chęcińskimi. Najwybitniejszym jednak zarówno architektem, jak i rzeźbiarzem był Kasper Fedyga. Umiał on mistrzowsko wykorzystać walory dekoracyjne naszych marmurów i z największą starannością dobierać bloki o harmonijnym i bogatym użyleniu, tworząc barwną gamę najsubtelniejszych odcieni (segregator aktów prawnych).
Gatunki marmurów, o których późniejsze stulecia zapomniały, spotykamy w kaplicy w Bejscach, Trzech Króli w Chęcinach, pałacu biskupim w Kielcach oraz w okolicznych kościołach.

Z okresu renesansu przetrwały też w zabytkach typowe zestawienia marmurów charakterystyczne dla naszej sztuki. Tak np. zestawiano ciemnobrunatny gatunek Bolechowie z marmurem Różanki w epoce baroku natomiast czarny gatunek Dębnika z różnymi marmurami Paczołtowic (promocja 3 w 1).

Około roku 1600, podobnie jak i w okręgu chęcińskim rozpoczyna się na dużą skalę eksploatacja czarnego marmuru Dębnika. (Kamieniołom ten wówczas wzięli w dzierżawę kamieniarze Włosi, Stopano i Spadi).