Hipoteza

Dodatkowe wyjaśnienie jest być może następujące: hipoteza powinna nie tylko pasować do faktów, które wywołały jej stworzenie, ale również wykazywać zgodność z pozostałymi częściami nauki. Jest to warunek bardzo trudny do spełnienia z uwagi na zakres i złożoność nowoczesnej nauki. Upewnienie się, czy dana hipoteza jest rzeczywiście zgodna ze wszystkim, co jest już znane, stanowi żmudne zadanie. Jeżeli jednak badacz wie, że jego hipoteza ma być w najbliższej przyszłości sprawdzania doświadczeniami opartymi na jej przewidywanych następstwach, to dołoży prawdopodobnie znacznie więcej starań, aby przekonać się, czy pasuje ona do znanych faktów, niż gdyby nie oczekiwał tego rodzaju natychmiastowego sprawdzenia (program uprawnienia budowlane na komputer).

Szczególnie w fizyce, jak również w chemii, genetyce i innych dziedzinach nauki istnieją hipotezy trudne do sprawdzenia drogą bezpośrednich doświadczeń. Zamiast tego sprawdza się następstwa wydedukowane z tych hipotez. Trudno jest np. wymyślić doświadczenie dla bezpośredniego sprawdzenia równania falowego Schrodingera w mechanice kwantowej, a przecież potwierdzone zostały tysiące następstw wyprowadzonych z niego drogą dedukcji matematycznej. Tego rodzaju pośrednie sprawdzanie hipotez nie jest tak zadowalające jak sprawdzanie bezpośrednie; jednak zwykle hipoteza tego typu bywa dość mocna, ma przy tym złożone i daleko sięgające następstwa, tak że powodzenie opartych na niej przewidywań wzbudza duże zaufanie do jej istotnej prawidłowości (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Ważne jest rozróżnianie warunku koniecznego dla prawdziwości pewnego twierdzenia od warunku dostatecznego. Tak więc warunek, żeby liczba kończyła się na zero, jest dostateczny dla wykazania, że jest ona podzielna przez 5. lecz nie jest konieczny (uprawnienia budowlane). Z drugiej strony, warunek, żeby liczba była parzysta, jest warunkiem koniecznym jej podzielności przez 6, lecz nie jest dostateczny. Warunkiem koniecznym i dostatecznym na to, żeby kwadrat liczby był parzysty, jest żeby ta liczba była parzysta.

Prawa nauki

Większość sprawdzalnych dedukcji z hipotez stanowi konieczne ich następstwa, lecz nie wystarcza jako dowód ich prawdziwości. Można zawsze zbudować hipotezy alternatywne, które pasowałyby do skończonego zespołu faktów. Objaśnia to bardzo prosty przykład (program egzamin ustny). Z tego względu niewielu chyba uczonych mogłoby twierdzić, że jakakolwiek hipoteza, nawet najbardziej szczegółowo sprawdzona, jest stwierdzeniem bezwzględnej i powszechnej prawdy. Jest znacznie bardziej prawdopodobne, że jest ona dobrym, być może nawet bardzo dobrym przybliżeniem dla pewnego skończonego zakresu okoliczności, którego granice nie są dokładnie oznaczone.

W miarę postępu dalszych badań zostanie ona prawie na pewno zastąpiona uogólnieniem dokładniejszym lub mającym szersze zastosowanie. Dobrym tego przykładem jest prawo zachowania energii, w którym pokładano zawsze wielkie zaufanie. Praca Einsteina wykazała konieczność zmodyfikowania tego prawa w celu dopuszczenia możliwości przemiany materii w energię (opinie o programie). Początkowo modyfikacja ta wydawała się mieć raczej charakter akademicki, a z pewnością nie ma ona żadnego dostrzegalnego znaczenia w zwykłych procesach chemicznych, mimo to jednak stanowi obecnie zasadę budowy bomby atomowej (segregator aktów prawnych).

Pomimo tymczasowego charakteru, właściwego najlepszym nawet hipotezom, używa się słowa odniesieniu do tych hipotez, które wytrzymały szczegółowe sprawdzenie. Często nadużywa się tej nazwy, stosując ją do uogólnień opartych na bardzo ograniczonym materiale dowodowym. Prawa nauki stanowią rosnący i wciąż zmieniający się organizm, lecz zmiany mają na ogół charakter ewolucyjny i polegają znacznie częściej na modyfikacjach, ulepszeniach i rozszerzeniach niż na drastycznym odrzucaniu rzeczy dawnych (promocja 3 w 1). Stąd prawa ruchu Newtona, jakkolwiek zastąpione obecnie prawami mechaniki kwantowej, opartymi na zupełnie innym poglądzie na naturę, nadają się w rzeczywistości równie dobrze jak dawniej do przewidywania ruchów kół zębatych, pocisków czy Księżyca; można je przy tym wyprowadzić z nowych praw jako postacie graniczne dla ciał ciężkich.