Język abstrakcji

Wróblewski założył natychmiastowe działanie obrazu. Ma być tak jak w kinie! Atak na wyobraźnię i gra na emocjach. To pierwszy aksjomat „realizmu bezpośredniego”. Aby przedstawienie skutecznie działało na widza, musi spełniać dwa warunki: budzić natychmiastowe skojarzenia oraz oddziaływać na zmysły za pomocą elementarnych środków wizualnych. Za najlepszy środek oddziaływania na zmysły uznał abstrakcję: język abstrakcji to elementarna gra rytmów, kształtów i kolorów. Za najlepszy środek czytelności przekazu uznał naturalizm: pozwala wykorzystać tradycyjne przyzwyczajenia odbiorcy (program uprawnienia budowlane na komputer).

Za najprostszy środek oddziaływania na psychikę uznał wzbudzanie odruchów obronnych. Podstawowy odruch obronny to lęk przed śmiercią. Tabu działa tu z siłą młota pneumatycznego. Reakcje skojarzeniowe i obronne są natychmiastowe, długo się je pamięta i wciąż wywołują te same odruchy (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Wróblewski stworzył nowoczesny wzorzec sztuki propagandowej. Wzorzec teoretyczny - obrazy z kręgu Rozstrzelań są jedynie, jak powiedziałem wyżej, eksperymentalną próbą jego działania. Jego cechą intelligibilną jest wykorzystywanie wzorców kulturowych w celu wpływania na świadomość odbiorcy. Naruszenie sfery tabu pozwala na świadomość oddziaływać. Dlatego typizacja postaci jest zamierzona: służy temu. aby nie eksterioryzować uczucia lęku, przenosząc je na konkretne osoby. Precz z nastrojem i sentymentalizmem! - to drugi aksjomat (uprawnienia budowlane).

Kiedy pytałem o najbardziej charakterystyczną cechę myślenia Wróblewskiego jako artysty, Teresa Wróblewska powtarzała mi wiele razy jego słowa: „obraz musi działać!”. Powtarzała je całą sobą, z emfazą naśladując zachowanie męża. Kiedy je powtarzała, wyobraziłem sobie, jak często musiała je słyszeć jako młoda dziewczyna i że być może dopiero teraz rozumie ich sens (program egzamin ustny).

Realizm bezpośredni

Nowy realizm ma być: bezpośredni, syntetyczny (jednotorowy), antypsychologiczny, behawioralny, wizualny. Podejście do przekazu jest pragmatyczne: „rzeczywistość ma być wyrażona o tyle, o ile kształtuje osobowość artysty”. Wróblewski postulował przeniesienie tej metody do mediów (za wiodące uznawał film i fotografię). Uzasadnił ją ideologicznie: wartościowy moralnie jest jedynie świadomy i krytyczny stosunek do własnego światopoglądu. Sama sztuka nie ma z moralnością nic wspólnego - widz ma stanąć oko w oko z rzeczywistością i uwierzyć w jej moc. Jej wartości są autonomiczne (opinie o programie).

Do czynników ideologicznych realizmu bezpośredniego zaliczył: szerokie pojęcie rzeczywistości (natura, nauka, technika) oraz jej wartościowanie. Zauważmy mimochodem, iż w takim podejściu najważniejszą cnotą staje się droga do prawdy: prawdą jest stosunek mentalności do rzeczywistości, kultury do cywilizacji, wynikający z przystosowania rozwoju duchowego człowieka do nowych warunków bytu. Wieczna wędrówka bez szans na zakorzenienie (segregator aktów prawnych).

W tej relatywistycznej koncepcji prawdy najważniejszą cechą jest sprawdzalność, lecz tej nie osiągnie się nigdy - więc trzeba modelować świadomość w stosunku do potrzeb. Skutkiem jest - zakłamanie. Z pozycji takiego światopoglądu, kierowany poczuciem misji, Wróblewski przeprowadził bardzo ryzykowną krytykę marksistowskiej teorii sztuki: podważył przydatność kryteriów, którymi się posługiwała. Postulował mianowicie „skok jakościowy” w stosunku do jej przeciwników (promocja 3 w 1).

Marksistowska teoria sztuki z powodów czysto ideologicznych krytykowała zarówno naturalizm, jak formalizm (abstrakcjonizm, konstruktywizm, surrealizm). Wróblewski zaproponował syntezę: krytyczne wykorzystanie doświadczeń obu. Była to ogólna, wspólna idea Nowoczesnych, którą Wróblewski przełożył na język konkretnych rozwiązań plastycznych, posługując się środkami nowoczesnej propagandy i reklamy. Za główny postulat estetyki marksistowskiej przyjął idealistycznie wyrażenie nowej rzeczywistości dla potrzeb nowego odbiorcy.