Kamienne architrawy

Po raz pierwszy układ słupowo-belkowy zrealizowano jeszcze w starożytnym Egipcie (świątynia Sfinksa w Gizie, początek III tysiąclecia p.n.e.). Znalazł on powszechne zastosowanie dzięki logice i prostocie konstrukcyjnej, uzyskał podporządkowany przepisom charakter w dawnej greckiej architekturze okresu klasycznego. Kamienne architrawy świątyń greckich często wykonywano z dwóch, a nawet trzech równolegle ułożonych bloków, przy czym dla zwiększenia wytrzymałości na zginanie bloki układano ,,na rąb”, tj. wysokość ich była większa od szerokości. Dość często w tej samej świątyni stosowane belki kamienne i drewniane (program uprawnienia budowlane na komputer).

Lepiej od innych kamieni pracują na zginanie drobnoziarniste granity i marmur, ale również ich wytrzymałość jest zbyt mała. We wczesnych świątyniach doryckich niewielkie rozpiętości architrawów kompensowały się wzrokowo dzięki małej wysokości (przysadzistości) kolumn i rozszerzającym się ku górze głowicom. W Partenonie (V w. p.n.e.) swobodna rozpiętość większości belek nie przekracza 2,5 m, choć wydają się one dłuższe (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Jak zmieniły się wymiary rozpiętości i proporcje układu słupowo-belkowego przy przechodzeniu od drewna do kamienia, widać np. z porównania kolumnad pałacu Kserksesa w Perse- polis z drewnianymi belkami długości ok. 9 m i Propylejów ateńskiego Akropolu, gdzie odległość między kolumnami (interkolumnium) zmniejszyła się do 3,75 m. Zastosowanie kamiennego architrawu uwarunkowało w greckiej architekturze wyjątkową rolę kolumny i kolumnady (w postaci słupów, perypteru, perystylu i hipostylu). Jednak z przejściem od drewna do kamienia proporcje podpory zmniejszyły się z 1/24 do 1/5-1/10 (uprawnienia budowlane).

Proporcje kolumn

Oczywiście zmian proporcji kolumn i przestrzeni między kolumnami nic wolno przypisywać tylko zmianie materiału. Rozwiązanie zagadnienia używania określonych proporcji jest daleko bardziej skomplikowane (program egzamin ustny). A. Ohl poddał analizie szereg kamiennych portyków, poczynając od ciężkich doryckich, a kończąc na kształtnych rzymskich, i doszedł do wniosku, że dość często „rozwiązania tego zagadnienia architekci szukali w kierunku przeciwnym do naturalnej ewolucji techniki”. Tak więc przy coraz bardziej zmniejszającej się proporcji kolumn (świątynia Neptuna w Pestum 1 : 4,9, świątynia Afai w Eginie 1:6, Partenon 1 : 6,25, portyki grecko-unickie i rzymskie do 1 : 10) interkolumnia zmieniają się w kierunku odwrotnym (w świątyni w Pestum 1 : 2, we wschodnim portyku Erechtejonu 1:3, w świątyniach rzymskich od 1 : 4 do 1 : 5). W ten sposób, „nie bacząc na to, że architekci z upływem czasu rozporządzali coraz większą techniczną możliwością rozsuwania kolumn (jak wiadomo. w późnej epoce architrawy wykonywano nawet w postaci łuków), przesuwali oni je stosownie doprowadzając proporcje odstępów do bardziej wydłużonych (opinie o programie).

Wskazuje to na to, że w danym przypadku ujawniło się prawo „estetycznej konieczności”, któremu ustępowało wymaganie „konstruktywnej możliwości”, przy czym miało to miejsce w najważniejszej wizualnie części budynku (segregator aktów prawnych).” Podobne przykłady zostały ujawnione również w późniejszych budowlach przy przechodzeniu od konstrukcji kamiennych do metalowych i żelbetowych i odpowiednio przy opanowywaniu nowych osiągnięć budowlanej nauk: i techniki.

Sprzeczność kamiennej konstrukcji architrawu w pracy na ściskanie i rozciąganie, przeszkadzająca przezwyciężyć maksymalną rozpiętość 4 m, została rozwiązana przez wynalezienie przekryć sklepionych, w których podwójna praca materiału ustąpiła miejsca przeważnie jednej ściskaniu. Dłuższy czas uważano, że sklepienie wynaleźli Etruskowie - starożytni mieszkańcy Italii. Dotychczas zachowały się rzymskie mosty zbudowane rękami Etrusków, ujawniono również całe cmentarzyska z przekryciami sklepionymi (promocja 3 w 1).