Kruszywa łamane

Niekiedy stosowane są kruszywa łamane ze sztucznych surowców, np. z żużla wielkopiecowego (program uprawnienia budowlane na komputer). Wymienione rodzaje kruszywa można klasyfikować następująco:
- ze względu na sposób rozdrobnienia
- kruszywo naturalne (żwiry, pospółki i piaski), które może być pochodzenia kopalnego, jeziornego i rzecznego,
- kruszywo łamane (tłuczeń, grysy, klińce i miał kamienny),
- ze względu na wielkość ziarn
- frakcje najdrobniejsze do 2 mm, a więc piaski i miał kamienny (wysiewki),
- frakcje pośrednie, tj. żwiry i grysy do 40 mm,
- frakcje duże, tj. tłuczeń 40-60 mm,
- ze względu na przeznaczenie
- do warstw górnych nawierzchni dwuwarstwowych,
- do warstw dolnych nawierzchni dwuwarstwowych,
- do nawierzchni jednowarstwowych.

Kruszywo do górnej warstwy nawierzchni dwuwarstwowych musi odpowiadać specjalnym warunkom, ostrzejszym od stawianych kruszywom do zwykłych betonów konstrukcyjnych. W skład kruszywa wchodzą grysy kamienne (granulowane) oraz piasek (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Grysy (kruszywo szkieletowe) muszą pochodzić z surowca skalnego o wysokich własnościach wytrzymałościowych, a przede wszystkim o wytrzymałości na ściskanie powyżej 1400 kG/cm2 (przepisy NRF żądają co najmniej 1500 kG/cm2, Związku Radzieckiego zaś 1200 kG/cm2). Poza tym skała powinna wykazywać odporność na ścieranie (próba w bębnie Devala ^ 4%), małą na- siąkliwość (do 0,5%), zupełną odporność na zamrażanie, dużą zwartość, jednorodność budowy (bez śladów zwietrzenia i kory zwietrzelinowej) oraz strukturę drobnoziarnistą. Dotychczasowe doświadczenia w Polsce wykazały, iż tym warunkom odpowiadają skały wulkaniczne drobnoziarniste, a wśród nich najlepsze rezultaty osiągnięto z bazaltami i diabazami (uprawnienia budowlane).

Ziarna grysów

Ziarna grysów powinny mieć kształt zbliżony do ośmiościanu lub sześcianu powierzchniach chropowatych (lepsza przyczepność do zaprawy cementowej). Badania wykazały, iż beton sporządzony z kruszywa łamanego o ostrych krawędziach i szorstkich ścianach wykazuje wyższą wytrzymałość na zginanie (również i na ściskanie), dlatego też zaleca się stosować go. W odróżnieniu od ziarn ostrokrawędziastych ziarna blaszkowate i igiełkowate są bardzo szkodliwe, gdyż znacznie pogarszają urabialność betonu, a w ułożonej już nawierzchni łatwo łamią się i odpryskują pod wpływem ruchu, dając początek niszczeniu nawierzchni (program egzamin ustny).

Z tego względu przepisy ograniczają udział ziarn płaskich (blaszkowatych) i wydłużonych (igiełkowatych) w warstwie górnej do 25%, dolnej (dla tłucznia) do 20%, a w jednowarstwowej nawierzchni do 35%. Największe wymiary grysów stosowanych do warstwy górnej w krajach europejskich wahają się w granicach od 19 mm do 40 mm, a wyjątkowo 50 mm (Anglia), z tym zastrzeżeniem, że ziarna o górnej granicy są stosowane przy większej grubości warstwy, tj. 60-70 mm (opinie o programie). Piasek stosowany do betonu nawierzchniowego powinien składać się z czystych ziarn kwarcowych o ostrych krawędziach, wg PN-59/B-06711 - odmiana I.

Może to być piasek naturalny zarówno rzeczny, jak i kopalny, chociaż lepsze wyniki daje gruboziarnisty piasek rzeczny. Miał kamienny łamany nie jest odpowiedni do betonu górnej warstwy nawierzchni, a to z uwagi na jego niejednorodność petrograficzną i dużą nasiąkliwość (segregator aktów prawnych). Zawartość pyłu w piaskach nie powinna przekraczać 3%. Wobec znacznej drobnoziarnistości większości naszych piasków naturalnych należy przestrzegać, aby piasek do warstwy górnej nawierzchni betonowej nie zawierał ciężarowo mniej niż 10% ziarn większych od 1 mm oraz mniej niż 40% większych od 0,5 mm.

Kruszywo do dolnej warstwy nawierzchni betonowej, nie narażonej na bezpośrednie wpływy atmosferyczne i ruchu drogowego, powinno odpowiadać ogólnym wymaganiom stawianym kruszywom do betonów konstrukcyjnych. W skład kruszywa wchodzą piasek i żwir lub naturalna mieszanina tych dwóch składników w postaci tzw. pospółki, może też być stosowana mieszanina kruszywa łamanego (kliniec i tłuczeń) z piaskiem. Dla piasku stawia się identyczne wymagania jak dla piasku warstwy górnej (promocja 3 w 1).