Materiał budowlany

Pod koniec XIX wieku na terenach Wielkopolski, Śląska oraz Pomorza pojawiło się budownictwo murowane. Materiałem budowlanym była cegła wypalana z gliny, cegła piaskowo-wapienna oraz kamień i beton. Również w niektórych okolicach Lubelskiego, Kieleckiego czy Krakowskiego spotykano budynki murowane z kamienia polnego lub wapiennego. Bogatsi chłopi pokrywali już wówczas dachy dachówką wypalaną z gliny (Wielkopolska, Śląsk, Pomorze) (program uprawnienia budowlane na komputer).

Na ogół budowano przeważnie budynki parterowe, aczkolwiek próbowano wznosić także budynki piętrowe, przy czym używano zasadniczo dwóch sposobów wznoszenia ścian, a mianowicie:
- murowano je z cegły lub kamienia na zaprawie wapiennej,
- wykonywano je jako monolityczne (program uprawnienia budowlane na ANDROID).
W tym drugim sposobie stosowano specjalne formy drewniane, które po napełnieniu ich gęstą mieszaniną wapna z piaskiem dawały w efekcie ścianę monolityczną z otworami na okna, drzwi itp. Po wykonaniu pasa ściany po obwodzie budynku, formy podnoszono wyżej i powtarzano ich napełnienie oraz ubijanie na żądaną wysokość budynku (uprawnienia budowlane).

Na Śląsku w podobny sposób wykonywano wówczas ściany, lecz przy użyciu żużla wielkopiecowego zamiast piasku, z domieszką wapna. Ściany takie okazały się lepsze pod względem izolacji cieplnej od ścian wykonywanych z masy wapienno-piaskowej. W początkach XX wieku na pierwszy plan wysunęło się budownictwo murowane z wypalanej cegły, lecz również na razie tylko w rejonach zachodnich i północnych kraju (program egzamin ustny). Budynki wykonywane tym sposobem były już bardziej nowoczesne o jasnych wnętrzach, ogniotrwałe i bardziej przestrzenne o nieco bogatszym programie użytkowym.

Budownictwo wiejskie obejmuje w tym okresie coraz to nową tematykę dotychczas nieraz na wsi nieznaną, jak na przykład: szkołę, łaźnię, dom ludowy, dom gminny, przytułek dla starców lub sierot, remizę strażacką itp. Występowanie tematyki budownictwa wiejskiego o charakterze ogólnospołecznym wywiera również swój wpływ na technikę i metody realizacji pozostałego budownictwa na wsi. Pojawiają się już bardziej nowoczesne w porównaniu z okresami poprzednimi budynki gospodarcze i inwentarskie o nowych programach użytkowych, opartych już o pewien zasób wiedzy agro- i zootechnicznej (opinie o programie).

Podniesienie higieny

Zwraca się coraz większą uwagę na ognioodporność budynków, w konsekwencji czego zaczyna występować coraz powszechniej pokrywanie dachów dachówką, na razie tylko w odniesieniu do budynków mieszkalnych i to w niektórych tylko rejonach, zwłaszcza na północy i zachodzie kraju. Gdzieniegdzie na Śląsku, w Krakowskiem, Poznańskiem, Warszawskiem i Pomorzu pojawia się również pokrycie dachów z blachy.
Tego rodzaju bardziej postępowe budownictwo występowało w ówczesnym okresie tylko u chłopów bogatych. Chłopi biedni, którzy stanowili ogromną większość, nadal mieszkali w prymitywnych lepiankach glinianych lub „budach” drewnianych.

Na przełomie XX wieku zarysowały się dwie tendencje mające na celu zwrócenie uwagi szerokiego społeczeństwa na zagadnienia wsi współczesnej. Jedną z nich była dążność do wydobycia twórczości ludowej oraz powiązania jej z ogólnonarodową twórczością artystyczną, zmierzając tym sposobem między innymi do stworzenia narodowej sztuki budownictwa. Druga znów przejawiała się w nieśmiałych poszukiwaniach nowych form architektoniczno-budowlanych przy próbach wprowadzenia nowych ‘materiałów budowlanych na wieś, jak np. stal i beton (segregator aktów prawnych).
Oba te kierunki nie przyniosły pożądanej poprawy zarówno na odcinku podniesienia higieny lub kultury ludności wiejskiej, jak również ogólnego stanu budownictwa.

Były one proponowane przez nieliczne jednostki, których wszelkie indywidualne wysiłki rozbijały się o ówczesne stosunki społeczne, ekonomiczne, brak oświaty i ogólne zacofanie ludności wiejskiej.
Niezależnie od powyższego, w początkach XX wieku zaznaczył się już dosyć wyraźny upadek sztuki ciesielskiej, zbiegający się z dwoma ważnymi dla wsi momentami, a mianowicie:
a) powszechnym uwłaszczeniem chłopów, zapoczątkowanym w II połowie XIX wieku,
b) rozwojem przemysłu maszynowego (promocja 3 w 1).

Okoliczności te spowodowały, iż żywiołowy ruch budowlany na wsi musiał szukać nowych dróg i kierunków organizacji pracy, nowych materiałów, nowych metod i technik budowlanych.