Model kartezjański

Pojęcie języka wewnętrznego maszyny dostarcza nowej obiecującej strategii w badaniach nad ludzkim umysłem. By uchwycić jej istotę, porównajmy ją ze strategią konkurencyjną, której klasyczny wzorzec znajduje się u Kartezjusza, a jego kontynuację odnajdujemy we współczesnej fenomenologii i pewnych nurtach psychologii (program uprawnienia budowlane na komputer).

Model kartezjański polega na usytuowaniu umysłu w radykalnej opozycji do materii, której to materii cechami konstytutywnymi są rozciągłość, czyli bytowanie w przestrzeni, oraz podleganie prawom mechaniki. Umysł natomiast jest konstytuowany przez czystą świadomość. Czystą, a więc nie pozostającą w jakiejkolwiek relacji ani do przestrzeni, ani do praw mechaniki. Ciało ludzkie i wszelkie zwierzęce jest wprawdzie maszyną, ale fakt bytowania umysłu w ciele w niczym, wedle Kartezjusza, nie umniejsza jego niezależności od tego, co przestrzenne i mechaniczne (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Te założenia kartezjańskie można przyjąć jako strategię badawczą zasługującą na miano fenomenologicznej, nie przesądzając o ich walorze filozoficznym. Przyjmowano je w pewnym nurcie psychologii empirycznej uprawianej w stylu fenomenologicznym (Brentano, Szkoła Wurzburska i inni), co nie musiało oznaczać firmowania metafizyki kartezjańskiej (uprawnienia budowlane).

Można, z drugiej strony, posłużyć się przeciwstawną do fenomenologicznej strategią informatyczną, która stwarza możliwość eksploatowania analogii między umysłem a maszynami, mianowicie maszynami do przetwarzania informacji. Ale nawet dystansując się od rozstrzygnięć filozoficznych, nie musimy ignorować filozoficznych koneksji. Świadomość owych koneksji wielce pomaga w rozwijaniu i w stosowaniu inspirowanej daną filozofią strategii (program egzamin ustny).

Kategoria uniwersalna

Co się tyczy strategii informatycznej, to jej różnorakie inspiracje znaleźć można w filozofii Leibniza (1646-1716). Był on pionierem maszyn informatycznych nie tylko jako konstruktor arytmometru, nie tylko jako wynalazca binarnej notacji arytmetycznej, nie tylko jako twórca algebry logicznej (później ponownie odkrytej przez George’a Boole’a, stanowiącej dziś podstawę konstrukcji komputerów), nie tylko jako wizjoner marzący o maszynach do rozumowania, lecz także jako twórca nakreślonego z kolosalnym rozmachem systemu metafizycznego. Kluczową rolę pełni w tym systemie pojęcie maszyny, czyli automatu, jako kategoria uniwersalna, rzec można, kosmologiczna (por. Monadologia, punkt 64 i inne) (opinie o programie).

Pytanie, czy inteligencji potrzebne jest ciało, na które Kartezjusz odpowiada przecząco, znajduje u Leibniza, gdy idzie o umysły stworzone, umotywowaną filozoficznie odpowiedź twierdzącą. Oto jej przesłanki. Po pierwsze, potrzebna jest materia (tj. ciało w sensie najszerszym), bo automat jest urządzeniem materialnym, podlegającym prawom fizyki, chociaż w przypadku automatów odznaczających się zdolnością poznawczą (perceptio) prawa fizyki tylko w pewnym stopniu nadają się do wyjaśnienia ich zachowań (por. Monadologia, punkt 17) (segregator aktów prawnych).

Po drugie, musi to być materia ożywiona, a więc ciało w sensie węższym (od pochwały którego zaczyna się ten esej), bo tylko ono odznacza się stopniem złożoności niezbędnym dla wysoko zaawansowanej inteligencji. Tym drugim stwierdzeniem Leibniz wkracza na teren dzisiejszego sporu o sztuczną inteligencję. W sporze tym rysują się ostro dwa przeciwne stanowiska.

Jedno z nich, w głośnym artykule Johna S. Searle’a nazwane radykalnym postulatem sztucznej inteligencji (strong Al), wyraża się w twierdzeniu, że odpowiednio zaprogramowany komputer posiada stany poznawcze (w literalnym tego słowa znaczeniu), stąd i ludzkie poznanie, czyli rozwiązywanie problemów, tłumaczy się bez reszty działaniem odpowiedniego programu; to zaś implikuje, że jest ono niezależne od tego. z jakiego materiału, organicznego czy też nieorganicznego, zbudowane jest urządzenie rozwiązujące problem (promocja 3 w 1).