Niwelacja powierzchni

Niwelację powierzchni można wykonać metodą:
- siatki kwadratów,
- punktów rozproszonych.

Niwelację metodą siatki kwadratów stosuje się w terenach płaskich. Najpierw na niwelowanym terenie wytycza się sieć kwadratów o bokach 10-50 m. Im teren jest bardziej nierówny, tym siatka niwelacyjna musi być gęstsza (program uprawnienia budowlane na komputer).
Po wytyczeniu siatki i sporządzeniu szkicu sieci kwadratów przystępujemy do samej niwelacji. Najpierw niwelujemy wierzchołki wszystkich kwadratów zewnętrznych, następnie wierzchołki kwadratów wewnętrznych, ustawiając niwelator wewnątrz kwadratów co drugą kolumnę lub co drugi szereg kwadratów. Wyniki niwelacji notujemy w dzienniku niwelacji podłużnej. Po wykonaniu niwelacji obliczamy wysokości wierzchołków kwadratów.

Najpierw obliczamy wierzchołki kwadratów leżących na obwodnicy, traktując je jako ciąg zamknięty i przeprowadzamy wyrównanie.
Następnie obliczamy wysokości pozostałych wierzchołków siatki w ciągach otwartych, opartych na punktach leżących na obwodzie.
Niwelacja metodą punktów rozproszonych polega na określeniu wysokości tylko charakterystycznych punktów terenu. Niwelację metodą punktów rozproszonych stosuje się w terenach o urozmaiconej rzeźbie.
Tachymetria jest to metoda pomiaru terenowego, obejmująca zarówno pomiar wysokościowy, jak i sytuacyjny. Metoda tachymetryczna jest więc metodą równoczesnego zdjęcia sytuacyjno-wysokościowego danego obszaru. Pomiar tachymetryczny wykonuje się tak jak niwelację metodą punktów rozproszonych, określając wysokość tylko charakterystycznych punktów terenu (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Niwelując metodą punktów rozproszonych wyznaczamy stanowiska niwelatora, wykorzystując punkty poligonowe. Następnie przeprowadzamy niwelację stanowisk metodą „ze środka” w celu określenia ich wysokości. Na każdym stanowisku przeprowadzamy niwelację punktów rozproszonych metodą „w przód”, określając równocześnie ich położenie metodą biegunową. W tym celu na każdym stanowisku mierzymy: wysokość niwelatora (ruletką lub łatą), kąt poziomy - kierunek orientacyjny (odczyt koła poziomego przy celu na sąsiednie stanowisko) oraz dokonujemy odczytu na łacie (nitka dolna d, nitka górna g i środkowa s).

Notowanie obserwacji

Obserwacje notujemy w dzienniku niwelacji terenowej (uprawnienia budowlane). Podczas wyznaczania i wyboru stanowisk niwelatora należy kierować się przede wszystkim ukształtowaniem terenu. Maksymalna odległość niwelowanych punktów od niwelatora w tej metodzie dla skali planu 1 : 1000 może wynosić 120-250 m. Najtrudniejszym zadaniem w czasie wykonywania niwelacji tym sposobem jest wybranie punktów rozproszonych, na których ustawia się łatę. Należy bowiem za pomocą minimalnej liczby punktów w należyty sposób oddać rzeźbę terenu.
W terenie prowadzi się szkic punktów rozproszonych zawierający bieżącą numerację pikietów (zgodnie z zapisem w dzienniku), na którym oznacza się strzałkami pochylenie terenu, a w razie bardziej wyraźnych form terenu szkicuje się nawet przybliżony przebieg warstwie. W terenach górzystych wykonanie takiej niwelacji jest utrudnione, a często praktycznie niemożliwe (program egzamin ustny). Również w terenie płaskim często wygodniej jest niwelować nie poziomą osią celową, a metodami trygonometrycznymi, zwanymi tachymetrią. Polegają one na określeniu różnicy wysokości dwóch punktów, na podstawie:
- rzutu poziomego odległości między tymi punktami,
- kąta nachylenia do poziomu osi celowej.
Sporządzenie planu wysokościowego sprowadza się do naniesienia na plan punktów o znanych wysokościach i wykreślenia warstwie (opinie o programie). W tym celu przyjmuje się odstęp pionowy między warstwicami, czyli skok warstwie.
Dla planów wysokościowych na terenach miast i osiedli porządzanych w skali 1 : 1000 przyjmuje się skok warstwie równy 1 m, dla płaskich terenów wiejskich 1-5 m, dla terenów górzystych 0,5 m. Kreślenie warstwie odbywa się na zasadzie interpolacji rzędnych między dwoma punktami o znanych wysokościach. Wykonuje się ją sposobem rachunkowym lub mechanicznym.

Najprostszym sposobem mechanicznym jest interpolacja warstwie za pomocą wzornika (segregator aktów prawnych). Wzornik wykonuje się w ten sposób, że na arkusz kalki technicznej, formatu nie większego jak A4, nanosi się proste w odstępie np. 1 cm. Na brzegu arkusza oznaczamy proste wg przyjętego skoku warstwie. Wzornik przesuwamy po planie z naniesionymi punktami wysokościowymi, ustawiając go tak, aby dwa punkty, pomiędzy którymi chcemy wyznaczyć bieg warstwie, znalazły się pomiędzy odpowiednimi warstwicami wzornika. Punkt A o wysokości 11,2 m ustawiono nad warstwicą 11 m, zaś punkt B o wysokości 18,8 m pod warstwicą 19 m. Po ułożeniu kalki dociska się ją linijką tak, aby brzeg linijki biegł przez punkty A i B. Teraz igłą nakłuwa się punkty przecięcia warstwie kalki z biegiem lilijki, znacząc w ten sposób punkty przebiegu tych warstwie na lianie (promocja 3 w 1).