Obszar sztucznej inteligencji

Obszar sztucznej inteligencji ma bardzo słabo wytyczone granice, a niektóre klasyczne do niedawna zagadnienia sztucznej inteligencji „spadają” ostatnio do poziomu zadań szkolnych. Na przykład często wymieniana we wczesnych pracach z tej dziedziny łamigłówka Wieże Hanoi, „kamień probierczy” wielu programów sztucznej inteligencji, daje się dziś rozwiązać za pomocą programu zawierającego kilka linijek napisanych w języku LOGO, używanym… w szkołach podstawowych. Jednak dla wszystkich specjalistów zajmujących się sztuczną inteligencją jedno nie ulega wątpliwości: zagadnienia sieci neuronowych, którymi będę się dalej dokładniej zajmował, są nadal jednym z centralnych problemów tej dziedziny (program uprawnienia budowlane na komputer).

Pytanie o rolę sztucznej inteligencji skłania do zastanowienia, z czego się bierze zapotrzebowanie na komputerowe imitacje inteligentnych systemów (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Otóż obserwując swój odcinek wiedzy sądzę, że jedną z przyczyn może być ogromny wzrost złożoności zadań, jakie codzienne życie stawia przed nauką i techniką. W starożytności i w średniowieczu całość wiedzy ludzkości mogła być zgromadzona i objęta umysłem przez jednego człowieka, dlatego Arystotelesa czy Leonarda da Vinci można obdarzać mianem mędrców bez podawania jakiejś bliższej specyfikacji ich specjalności (uprawnienia budowlane).

Za czasów Galileusza i Newtona pojawiły się dziedziny wiedzy - można było być wybitnym fizykiem albo doskonałym znawcą prawa, ale nie oboma tymi autorytetami naraz. Potem poszło to jak lawina: coraz więcej gromadzonych faktów i coraz większe rozdrobnienie wiedzy pomiędzy fakultety, specjalności, specjalizacje… Obecnie podejmowane są problemy naukowe, których stopień złożoności nie mieści się w zakresie zdolności pojmowania pojedynczych ludzi, publikacje i odkrycia są dziełem zespołów liczących dziesiątki osób, czego pośrednim skutkiem jest kryzys indywidualnych autorytetów naukowych, a dalszą, psychologicznie uwarunkowaną konsekwencją - kryzys racjonalizmu, gdyż podobnie jak ufać można osobie, a nie instytucji, tak samo uznawać można wartości reprezentowane przez osobę, a nie przez instytut czy akademię (program egzamin ustny).

Kryzys racjonalizmu

Ograniczając moje rozważania do własnego podwórka, chciałbym dla uzupełnienia odnotować, że także rozwój techniki poszedł w kierunku depersonifikacji - osiągnięcia są wynikiem pracy anonimowych zespołów, nie ma natomiast ludzi, których osobistym dziełem byłyby pojawiające się lawinowo wynalazki. Żarówka mogła być osobistym wynalazkiem Edisona, telefon - Bella, natomiast komputer? Tu już trzeba podać tyle nazwisk, że świadectwo autorskie zaczyna przypominać książkę telefoniczną (opinie o programie).

Znamy doskonale przyczyny tego stanu rzeczy - jest nią wymieniony na wstępie wzrost złożoności zadań, jakie najpierw nauka, a potem technika musiała rozwiązywać. Wobec niemożności ogarnięcia rozumem całej wiedzy - pojawia się kryzys zaufania do szczegółowych dziedzin wiedzy (np. do naukowej medycyny), potem do wiedzy jako takiej, a potem mamy generalny kryzys racjonalizmu. Podobnie wobec niemożności kontroli mechanizmów sprawczych i konsekwencji rozwoju techniki - wali się w gruzy mit postępu naukowo-technicznego (segregator aktów prawnych).

Opisany proces nie jest jednak zjawiskiem oderwanym czy samoistnym, ale stanowi prostą konsekwencję osiągnięcia przez naukę i technikę pewnego stopnia złożoności; jest w istocie naturalnym skutkiem przekroczenia intelektualnej „masy krytycznej", poza którą nieuchronny jest rozpad. Stając oko w oko z problemami przerastającymi jego możliwości - rozum salwuje się ucieczką w instytucjonalizm (zamiast uczonych mamy Akademię Nauk…), pseudo-mistycyzm (więcej jest astrologów niż astronomów, lepiej zarabia „uzdrowiciel" niż profesor medycyny) lub technocentryzm (promocja 3 w 1). Zwłaszcza ta ostatnia forma intelektualnego eskapizmu jest warta uwagi, gdyż można ją prześledzić na prostych przykładach, a jednym z nich jest właśnie sztuczna inteligencja i technika sieci neuronowych.