Ogólna charakterystyka głazów narzutowych

Petrograficznie głazy narzutowe przedstawiają ogromną różnorodność skał wybuchowych, metamorficznych i osadowych o różnej strukturze, teksturze oraz świeżości. Są zatem materiałem niejednorodnym, co w znacznej mierze obniża ich wartość jako materiału drogowego (program uprawnienia budowlane na komputer).

W ogłoszonym zestawieniu wyników badań materiałów kamiennych, stosowanych do celów drogowych¹), na trzysta zbadanych okazów głazów narzutowych przeszło 115 okazów było różnego rodzaju granitami, przeważnie biotytowymi, resztę stanowiły: gnejsy biotytowe lub dwu- mikowe, amfibolity, porfiry, porfiry granitowe i kwarcowe, piaskowce, wreszcie kwarcyty, pegmatyty, gabra, diabazy, dioryty, dolomit i piroksenit oraz aplity (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Różnorodność tych skał występuje jeszcze bardziej jaskrawo przy makroskopowym zbadaniu i porównaniu struktur, tekstur oraz świeżości poszczególnych okazów. Dlatego też własności fizyczne i mechaniczne głazów narzutowych muszą wahać się w dość szerokich granicach, zwłaszcza w porównaniu wytrzymałości na ściskanie i ścieralności poszczególnych okazów. Bardzo ciekawe badania głazów narzutowych, używanych do budowy i utrzymania dróg na terenie byłej Kongresówki, przeprowadzone były w roku 1903/1904 przez były Warszawski Okręg Komunikacyjny (uprawnienia budowlane).

Przy badaniach makroskopowych tłucznia dostarczanego na drogi znajdowano w’ poszczególnych pryzmach po 20, 30, a nawet 40 różnych gatunków materiałów należących do skał wybuchowych, osadowych i metamorficznych. Najczęściej występującą odmianą był czerwony finlandzki grubo- i średnioziarnisty granit (rapakiwi) o słabych własnościach wytrzymałościowych. Dobrymi natomiast własnościami wytrzymałościowymi odznaczały się kawałki tłucznia pochodzące z odmian drobnoziarnistych szarych granitów oraz niektórych skał metamorficznych (program egzamin ustny).

Wytrzymałość na ściskanie

Rozbijanie odmian tych skał na tłuczeń było bardzo trudne, przy czym otrzymywano tylko nieznaczną ilość miału. W nawierzchni kawałki tłucznia z tych odmian wykazywały szczególnie dużą odporność na niszczące działanie ruchu. Przeprowadzone badania wytrzymałości na ściskanie oraz ścieralności typowych okazów głazów narzutowych, dostarczanych do budowy i utrzymania dróg, pozwoliły na wyprowadzenie następujących wniosków (opinie o programie).

Wytrzymałość na ściskanie okazów głazów narzutowych, należących do skał wybuchowych i metamorficznych, zależy głównie od wielkości ziarn, z jakich skała się składa, a zatem od jej struktury. Skały mające strukturę gruboziarnistą wykazują mniejszą wytrzymałość niż skały drobnoziarniste. Oczywiście, wniosek ten został wyprowadzony dla skał świeżych. Ze zwietrzenia skały wynika wydatne zmniejszenie wytrzymałości, aż do samorzutnego rozpadu skały włącznie (segregator aktów prawnych).

Wytrzymałość na ściskanie skał osadowych, występujących również w pewnym procencie wśród okazów głazów narzutowych zależy od rodzaju i mocy lepiszcza spajającego poszczególne ziarna skały. Większą wytrzymałość wykazują np. piaskowce o lepiszczu krzemionkowym, mniejszą piaskowce gliniaste. Ścieralność tych skał jest zależna natomiast od twardości ziarn poszczególnych składników’, a zatem od składu mineralogicznego skały.

Pod względem odporności na ścieranie można podzielić skały, z których powstały głazy narzutowe, na trzy grupy.

• Skały, w których jako jeden z głównych składników występuje kwarc (kwarcyty, piaskowce krzemionkowe, gnejsy, dioryty kwarcowe i granity).
• Skały (główne składniki skalenie, pirokseny i amfibole) odznaczają się ścieralnością średnią.
• Skały najłatwiej ścieralne (piaskowce wapienne, wapienie i dolomity), których albo lepiszcze jest bardzo miękkie, wskutek czego ziarna wykruszają się, albo też masa skalna składa się z materiału o małej twardości.

Ponieważ twardość skaleni, amfiboii i piroksenów (5 - 6 według skali Mohs’a) znajduje się pomiędzy kwarcem z jednej strony (7) a kalcytem (3) i dolomitem (4 H- 5) z drugiej strony, przytoczony podział skał pod względem ich odporności na ścieranie jest całkowicie uzasadniony (promocja 3 w 1).