Pojedyncze wzmianki źródłowe

Nadzwyczaj mało mamy informacji o wyposażeniu zagród chłopskich w narzędzia rolnicze, konie, bydło i inne zwierzęta domowe. Pojedyncze wzmianki źródłowe, pochodzące głównie z końcowych lat XVI i pierwszej ćwierci XVII w., i to w odniesieniu do dwu tylko wsi, nie dostarczają materiału reprezentatywnego. Chociaż mamy tu do czynienia z dokumentami sprzedaży gospodarstw, zanotowanymi w księgach ławniczych, to jednak często wspomina się tylko, że gospodarstwo przekazywane nowemu właścicielowi wyposażone było w narzędzia i zwierzęta gospodarskie w liczbach zgodnych z normami zwyczajowymi czy też określonymi w ordynacjach (program uprawnienia budowlane na komputer).

Również kasy ogniowe funkcjonujące według litery rozporządzeń uchwalonych przez mieszkańców Żuław posługiwały się normami wyposażenia gospodarstw w narzędzia i zwierzęta gospodarskie. Jak dotąd, posiadamy tylko normy z roku 1687 ogłoszone zarządzeniem Rady. Wcześniejsze jednak powoływanie się w dokumentach kupna-sprzedaży gospodarstw na normatywne wyposażenie ich w narzędzia i zwierzęta świadczy o tym, że normy takie stale obowiązywały na wsi żuławskiej (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Według norm pochodzących z lat trzydziestych XVII w, jak również norm obowiązujących w 1687 r. przy ustalaniu odszkodowania za utracone w pożarze mienie, przeciętne gospodarstwo powinno było posiadać następujące wyposażenie na każdą włókę: 6 koni, 4 krowy, po 6 owiec i świń. Źrebięta i młode bydło liczone było po dwa na jedną sztukę dorosłą. Ptactwo domowe, jak gęsi, kaczki i kury, nie było normowane. Na każde 4 włóki liczony był jeden wóz zwykły i jeden „szarwarkowy”.

Części składowe

Na każde gospodarstwo winien był ponadto przypadać wóz czy powóz umożliwiający wyjazd w dalszą drogę. Z narzędzi rolniczych na dwie włóki liczony był pług, socha i sieczkarnia; na jedną włókę liczona była też brona, sanie, po parze szorów skórzanych i konopnych oraz siodło (uprawnienia budowlane). Wymienione tu normy dość wiernie, jak się wydaje, oddają stan rzeczywisty. Trzeba sobie bowiem uzmysłowić, że dane te nie pochodzą wyłącznie z kancelarii burmistrza, choć ujęte były w rozporządzeniu podpisanym przez sekretarza (program egzamin ustny).

Odszkodowania pogorzelcom wypłacali przecież chłopi solidarnie z własnej kieszeni i oni to dostarczali danych liczbowych ilustrujących typowe gospodarstwo żuławskie. Jako osobiście zainteresowani materialnie, ustalili z pewnością średnie nie odbiegające od powszechnie występujących. Z tego też względu wymienione części składowe przeciętnego gospodarstwa żuławskiego można w pełni traktować jak dane statystyczne. Oczywiste jest, że chłopi żuławscy uprawiali zboża na swych urodzajnych terenach i uczestniczyli w handlu zbożem, skoro Gdańsk był jego centrum ogólnopolskim. Nie jesteśmy jednak w stanie przedstawić, jak wielkie były tu rozmiary produkcji zboża i handlu nim (opinie o programie).

Dysponujemy jedynie pośrednimi informacjami, które nie ujmują tego zagadnienia w kategoriach liczbowych. W 1630 r. oceniono, że całe Żuławy Wiślane dostarczyły 1/3 zboża przywożonego do Gdańska z obszaru Prus Królewskich. W końcu XVI w. wszystkie nadwyżki były chyba przywożone do Gdańska (segregator aktów prawnych). Ziarno siewne natomiast dostarczało nieraz samo miasto, będące przecież panem feudalnym. Proboszczowie protestanccy, otrzymujący od swych parafian dziesięcinę, godzili się w tym czasie na uiszczanie jej zarówno w naturze, jak w pieniądzu. W początkach XVII w. sytuacja się zmienia. W 1601 r. proboszcz z Ostrowitego domaga się, aby parafianie znowu dostarczali mu żyto i jęczmień, a nie pieniądze (promocja 3 w 1). Najwidoczniej miał zamiar sam sprzedawać zboże w Gdańsku. Być może brak ziarna siewnego i pieniędzy powodował, że chłopi oddawali niekiedy pojedyncze morgi parobkom bądź jako zapłatę za ich pracę, bądź też za połowę zbiorów. Zwalcza to zarówno ustawa wiejska z 1598 r., jak też późniejsze zarządzenia burmistrza.