Polska myśl architektoniczna

Polska myśl architektoniczna wkroczyła już dziś również na tę drogę. Wydaje się celowe jeszcze szersze podjęcie badań historycznych i analityczno-porównawczych w oparciu o hipotezę samodzielności narodowej najwybitniejszych dzieł architektury polskiej niezależnie od pochodzenia ich twórców. Dopiero takie pełne udokumentowanie faktyczne pozwoli określić niezbicie oblicze twórczości Perecich i Merlinich jako architektów polskich (program uprawnienia budowlane na komputer).

Koncentrując uwagę na ocenie architektów pochodzenia cudzoziemskiego, nie możemy zapominać ani na chwilę o roli artystów rodzimych. Z największą pieczołowitością powinniśmy wydobyć z pyłu niedbalstwa i czołobitności wobec Zachodu zapomniane nazwiska architektów Polaków, którym łatwiej niż obcym było wyczuć i ucieleśnić nurty narodowe (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Wszystko to nic oznacza negacji szerokich powiązań polskiej kultury architektonicznej z architekturą światową, powiązań rozwijających się na tle ogólnoeuropejskich tendencji dziejowych w dziedzinie gospodarki, polityki i kultury. Nic może być mowy o negowaniu ogromnego twórczego wpływu, jaki wywarła na przykład włoska architektura renesansowa na Odrodzenie w Polsce. Chodzi jedynie o przeciwstawienie się tendencjom absolutyzacji tych wpływów zewnętrznych, chodzi o przezwyciężenie tendencji przypisujących wpływom rolę głównej siły motorycznej rozwoju architektury polskiej, nie dostrzegających pierwszoplanowego znaczenia jej wewnętrznych, narodowych uwarunkowań (uprawnienia budowlane).

Poruszając zagadnienia oceny dziedzictwa urbanistyczno-architektonicznego Polski nie sposób przemilczeć rzekomych tradycji bądź jednostronnie oświetlanych w naszym środowisku, bądź też schodzących ze sceny jako objaw ograniczoności klasowej i historycznej epok ubiegłych (program egzamin ustny).

Słabość władzy centralnej

Spotykamy się czasem na przykład z apologią i idealizacją drobnoskalowości zespołów architektoniczno-urbanistycznych Warszawy, szczególnie jaskrawo występującej w XVI - XVIIXVIII wieku na tle potężnego rozmachu ówczesnych założeń stołecznych Europy zachodniej. Cechę tę niektórzy uważają za trwałą tradycję architektury polskiej, a nieraz podnoszą do znaczenia głównego jej rysu charakterystycznego (M. Nowicki). Koncepcja ta przeplata się z teorią o „odwiecznym powiązaniu" rozmachu urbanistycznego z ustrojami despotycznymi, drobnej zaś skali z „demokratyzmem" charakterystycznym dla Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI-XVIII wieku (opinie o programie).

Spojrzenie na dzieje założeń śródmiejskich nie potwierdza jednak dyferencjacji skał architektonicznych w zależności od owego ahistorycznego „despotyzmu" lub „demokratyzmu“, wskazując raczej na inne związki genetyczne. Na ogół wielkie założenia urbanistyczne tworzy silny organizm państwowy kierowany przez zwartą klasę społeczną. Słaba zaś władza państwowa, skłócona, rozkładająca się klasa panująca, pozbawiona dalszej perspektywy rozwojowej jest do tego niezdolna ani finansowo, ani ideologicznie i tworzy małe, drobne formy urbanistyczne (segregator aktów prawnych).

Słabość władzy centralnej w Polsce, towarzysząca w ciągu całych niemal dziejów rozwojowi kraju, nie pozwoliła u nas na rozmach stołeczny. W Rzeczypospolitej szlacheckiej XVII i XVIII wieku drobna szlachta znajdowała się w stanie głębokiego upadku gospodarczego, politycznego i kulturalnego. W Polsce panowała wówczas faktycznie nic „demokracja szlachecka", lecz magnateria, przede wszystkim „królewięta" z kresów. Oni to spotęgowali wyzysk chłopów do niebywałych rozmiarów, oni to poprzez swą ciasną, egoistyczną politykę stanową doprowadzili do upadku miast; oni to nie dopuścili do przekształcenia Polski w silne, scentralizowane, nowoczesne państwo, parcelując ją faktycznie na szereg państewek magnackich (promocja 3 w 1).