Proces rozwoju

Proponowane przez Corbusiera formy zabudowy mieszkaniowej, śmiałość i radykalizm koncepcji komunikacyjnej, wreszcie niektóre elementy wizji miasta, jak przestrzenność jego ukształtowania, bogate zdyferencjowanie gabarytu, zasada współdziałania zabudowy i zieleni - są znamieniem istotnego nowatorstwa, mającego obiektywne znaczenie dla różnych społecznych typów współczesnego budownictwa miejskiego. Wydaje się zarazem, że do tych obiektywnych zdobyczy myśli architektonicznej Corbusiera nie można zaliczyć jego stosunku do dziedzictwa, jego pojmowania charakteru rozwoju miasta, kształtującego się zgodnie z głównym nurtem postawy światopoglądowo-artystycznej autora (program uprawnienia budowlane na komputer).

Proces rozwoju ujmuje Corbusier w swych rozważaniach jako proces ciągłych przeobrażeń jakościowych, nic przygotowanych przez głębokie zmiany ilościowe. W przemówieniu na IV Kongresie CIAM (Congres Intcrnationaux d’Architecture Modernc) w Atenach w r. 1933 porównuje miasto do stołu, na którym odbywają się coraz to nowe biesiady (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Nikt jednak nie sprząta resztek potraw pozostających po poprzednich biesiadnikach, tak że w pewnej chwili resztki te i ogryzki zakrywają całą powierzchnię. Nowej grupie biesiadników siadającej do stołu nic pozostaje więc nic innego, jak usunąć wszystko, co pozostawili ich poprzednicy, i rozpocząć ucztę od nowa. Porównanie to charakteryzuje pojmowanie przez Corbusiera procesu rozwoju jako szeregu następujących po sobie odrębnych, zamkniętych okresów statycznych wewnętrznie i nie związanych nawzajem; ideałem byłoby, jak widać, „sprzątnięcie" po każdym okresie rozwojowym jego „resztek” i rozpoczęcie nowej zupełnie biesiady (uprawnienia budowlane).

Fetysz geometryzmu

Corbusier nie widzi więc, jak każdy etap rozwojowy cywilizacji rodzi się z poprzedniego, jak dzieła minionych epok żyją i wrastają w nurt nowego życia. Dzieląc mechanicznie zjawiska na „stare” i „nowe" nic wznosi się do zrozumienia ich nieustannego rozwoju i przeobrażeń wewnętrznych, w których toku każde zjawisko jest w danej chwili tym, czym było i tym, czym się staje. Stąd schematyczna metafizyczność doktryny Corbusiera, stąd jej nihilizm odrzucający brutalnie wszystko, co „stare” (program egzamin ustny).

W swym „planie Voisin" Corbusier nic liczy się z historycznie narosłą siecią uliczną starego Paryża, w której dwie wzajemnie prostopadłe średnice związane są systemem owalnych magistrali okrężnych kształtujących na przecięciach ze średnicą równoleżnikową charakterystyczne węzły placowe (plac Zgody i plac Bastylii, plac Gwiazdy i plac Narodów). „Plan Voisin” zakłada dla centrum handlowego i masywów mieszkalnych zupełnie nową sieć prostokątną, nie związaną nie tylko ze strukturą dzielnic, na których gruzach ma powstać - ale i z układem urbanistycznym miasta w całości (opinie o programie).

Podstawą kompozycyjną nowego centrum jest fetysz geometryzmu i prostolinijności; wbrew świetnym tradycjom Paryża łączącym monumentalną manierę regularną z malowniczością pejzażu miejskiego i organicznością kompozycji Corbusier kreśli abstrakcyjny schemat odpowiadający jedynie ideałom maszynizmu. Wbrew tradycjom architektonicznym sylwety Paryża, kształtowanej przez skupiska mansardowych dachów, ponad które wystrzelają lekkie wieże gotyckie, soczyste kopuły kościołów i przejrzysty pion wieży Eiffla, Corbusier ustawia w centrum bezkształtne kolosy 6o-piętrowych drapaczy powtarzających rytmicznie ciężki, ścięty poziomo kontur długości 150-200 m (segregator aktów prawnych).

Wnosząc w panoramy starego Paryża abstrakcyjne formy drapaczy nieba te same formy, które wynalazł dla idealnego „Miasta współczesnego” lokalizowanego wnieokreślonym bliżej miejscu na kuli ziemskiej Corbusier przechodzi do porządku dziennego nad specyfiką narodową swego kraju, nad indywidualnym kolorytem miasta, nad skłonnościami i upodobaniami jego mieszkańców. Autor „planu Voisin“ dokumentuje przy tym podbudowę gospodarczo-polityczną swej wizji wysuwając pomysł sprzedaży centrum Paryża ośrodkom kapitału zagranicznego. „Zaoferować udział cudzoziemcom?

Oddać centrum Paryża, ziemię i ogromne budowle, bogactwo i splendor narodowy cudzoziemcom Amerykanom, Anglikom, Japończykom, Niemcom? Tak, właśnie tak - głosi Corbusier. Niezmierne te wartości zabudowanego centrum Paryża byłyby szczęśliwe, gdyby część ich należała do cudzoziemców" (promocja 3 w 1).