Prognozowanie ekstrapolacyjne

Przyjmują za podstawę projekcję pożądanej przyszłości (określanej często jako wizja przyszłości obszaru). Treścią scenariusza jest opis ścieżek dochodzenia do stanu docelowego od stanu teraźniejszego z założeniem rejestracji zachowań podmiotu sterującego oraz poszukiwaniem wstecz układów wartości zmiennych. Są więc te scenariusze zbiorem hipotez zarówno rozwoju sytuacji problemowej, jak i zachowań uczestników (program uprawnienia budowlane na komputer). Dyskusyjne są treść i rola wizji - czy jest ona rozwiniętym obrazem przyszłości, czy też opisana jest cechami i kierunkami działania?

Jest to istotna grupa scenariuszy brzegowych (granicznych) określonych jako prescenariusze, gdyż określają one pole kombinacji możliwych rozwiązań. W tej grupie mieszczą się scenariusze szans i zagrożeń wspomagane analizą strategiczną SWOT (program uprawnienia budowlane na ANDROID). W analizie tej następuje powiązanie czynników wewnętrznych (siły, słabości) i zewnętrznych (szanse, zagrożenia); kombinacje macierzowe tych czynników dają podstawę kreowania wielu scenariuszy mieszczących odpowiedzi na pytania:

1. w jakim stopniu słabości wewnętrzne potęgowane są zagrożeniami?
2. jak wykorzystać siły obszaru wobec wykrytych szans?
3. czy siły wystarczają dla ograniczenia zagrożenia (uprawnienia budowlane)?

Niezbędność wariantowania podkreśla A. Wierzbicki, przeciwstawiając prognozowanie ekstrapolacyjne analizie scenariuszowej (wariantowej). Prognozowanie ekstrapolacyjne, polegające na mniej lub bardziej złożonej ekstrapolacji tendencji obserwowanych dziś i w latach poprzednich, jest uzasadnione tylko w warunkach nieskrępowanego rozwoju (opinie o programie). Znane są też przykłady, gdy prognozowanie takie doprowadziło do poważnych błędów. Analiza tych błędów wskazuje, że prognozowanie ekstrapolacyjne nie może dać poprawnych wyników w warunkach kryzysów, napotkania barier rozwojowych lub też w okresach szybkich zmian strukturalnych. Dlatego też bardziej powszechnie stosowaną metodą prognozowania jest dziś ustalanie wariantów scenariuszy rozwoju.

Niezmienność polityki społecznej

W celu określenia scenariuszy jak najbardziej obiektywnych, niezbędne jest ich oparcie na możliwie najlepszej ocenie stanu bieżącego. Powstaje przy tym jednak zasadnicze pytanie metodologiczne. W jaki sposób wariantować scenariusze rozwoju, skoro określiliśmy możliwie precyzyjnie stan i mechanizmy rozwojowe? Tradycyjną odpowiedzią na to pytanie, stosowaną już od lat kilkunastu, było określenie wariantów scenariuszy uwarunkowań. Jeżeli założymy takie czy inne warunki zewnętrze, to uzyskamy takie czy inne scenariusze rozwoju (segregator aktów prawnych).

W pracach nad scenariuszami rozwoju Polski XX i XXI wieku przyjęto za podstawę trzy prescenariusze aspiracji jako scenariusze uwarunkowań, w których społeczeństwo jest traktowane jako podmiot rozwoju. W metodzie tej najpierw określono scenariusze aspiracji, które mogą dominować w danym społeczeństwie, następnie zaś wykorzystano wiedzę o stanie potrzeb i potencjału gospodarczego, cywilizacyjnego itp. oraz o mechanizmach rozwojowych do konstrukcji realistycznych scenariuszy rozwoju, odpowiednio do różnych scenariuszy aspiracji.

Pojęcie aspiracji trzeba przy tym traktować dość szeroko. Nie chodzi tu bynajmniej o szczegółowe aspiracje społeczeństwa, lecz o wzorce lub modele rozwoju, o hierarchię wartości decydujących o wyborze drogi rozwojowej. Inaczej mówiąc, określanie wariantów scenariuszy aspiracji sprowadza się do następującego rozumowania: jeśli skoncentrujemy naszą uwagę na takich lub innych zagadnieniach, to - w świetle naszej wiedzy o stanie i mechanizmach rozwojowych społeczeństwa i gospodarki - uzyskamy takie lub inne scenariusze prawdopodobnego rozwoju (promocja 3 w 1).

W praktyce analizy scenariuszowej zakłada się często niezmienność polityki społecznej. Założenie to wyraża się stałością parametrów na wyjściu systemu. Przy takim ujęciu analiza scenariuszowa może wykazać niewłaściwość tej polityki i konieczność jej zmiany zaraz lub w określonym czasie. Z reguły implikuje to równoległe zmiany w politykach szczegółowych.