Rozmiary zasobu wiadomości

Zasób wchłoniętej pamięciowo encyklopedycznej wiedzy zwie się tu właśnie kulturą ogólną. Stąd w 5 letniej szkole podstawowej dominuje pamięciowa metoda nauki. Dzieci uczą się mnóstwa terminów z anatomii, geografii, historii, nie rozumiejąc ich znaczenia. Moje ośmioletnie dziecko musiało na przykład wkuć na pamięć trudną terminologię dotyczącą układu mięśniowo-kostnego, bez dodatkowych wyjaśnień nauczyciela, lub serię dat i nazwisk związanych z powojenną reformą szkolną (program uprawnienia budowlane na komputer).

Rozmiary zasobu wiadomości i opanowanie klasyfikacji są ważniejsze niż pojęcie ich zawartości. Uczniowie. a zwłaszcza studenci, nie korzystają z podręczników. Ich materiałem do pracy są fotokopie wykładów powielane przez lata. Biblioteki uniwersyteckie poza Paryżem wyposażone są skromnie. Wiele szkół podstawowych nie ma w ogóle bibliotek. Zastępują je autokary rozwożące książki raz na dwa miesiące. Zamiast samodzielnych badań i poszukiwań młodzież zaspokaja się zestawem streszczeń przygotowanych przez profesorów. Niekiedy studenci nie znają nawet bibliografii dotyczącej studiowanego przedmiotu (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Literatura niestety nie może być wpisana w taki schemat. Umiera, gdy staje się męczącym przedmiotem analiz scholastycznych i suchym, ujętym w rubryki materiałem egzaminacyjnym. Zimne rozbiory tekstów na uniwersytetach służą mnożeniu stopni naukowych, pokonywaniu akademickich szczebli. Między studentami a tekstem literackim nie ma już intymnej zażyłości (uprawnienia budowlane). Dzieło staje się jakby zadaniem do pokonania, obiektem wiwisekcji (wszak literatura jest organizmem żywym). Skoro nie czerpiemy z niego nauki mogącej ubogacić nasze życiowe doświadczenie, rozwinąć refleksję filozoficzną i wrażliwość estetyczną, przeradza się ono nawet we wroga. Jest czymś trudnym, co trzeba naukowo rozbroić, bez ufności, że w drodze skupionej lektury obudzi się w nas zrozumienie i radość samodzielnego odkrywania piękna.

Obserwacja zmian i porównania

Na przykładzie literatury w szkole widać najdobitniej ostrość problemu-® edukacyjnego we Francji. Wartości kultury usiłuje się tu zamienić w wartości czysto utylitarne. Kryzys szkoły jest więc, moim zdaniem, związany z załamaniem się modelu pedagogicznego opartego na wartościach humanistycznych. Skoro w samym społeczeństwie zanika ten model, szkoła nie potrafi go już kultywować. Wiedza nie staje się w ten sposób drogą do kształtowania osoby (program egzamin ustny). Nie pełni po prostu roli wychowawczej, to znaczy nie rozwija wszechstronnie osobowości, nie rozwija jej harmonijnie. Wzorem wydaje się automatyczna pamięć i operatywność komputerowa pozbawiona żywej inteligencji, zmysłu moralnego i estetycznego (opinie o programie).

Obecne debaty we Francji dotyczą głównie metod, a nie tego, co wydaje mi się sednem nauczania, mianowicie powołania i entuzjazmu ludzi uczących. Żaden system pedagogiczny nie zastąpi ciepła kontaktu między wychowawcą i uczniem. Dąży się do tego, aby usprawnić szkołę dzięki nowoczesnej aparaturze, zapominając o najważniejszym, o prawdziwej pasji. Tylko ona potrafi rozbudzić miłość do wiedzy (segregator aktów prawnych).

Z lat szkolnych pamiętamy najlepiej niezwykłych, oddanych pedagogów. Miałam szczęście spotkać ich kilku. Zapewne dzięki nim kochamy jeszcze książki. Ale autentyczna pasja i bezinteresowna miłość są niewymierne. Budzi się we mnie coraz częściej wątpliwość, czy nie tracą one racji bytu w tutejszej cywilizacji. Obserwacja zmian i porównania z przeszłością są źródłem moich rozczarowań. Bezwzględne, oparte na kalkulacji społeczeństwo karier, szybkiego zysku i pragmatyzmu źle obchodzi się z literaturą. Są to dziś dwa światy wartości rażąco sprzeczne. Być może nadchodzący schyłek książki będzie związany z jej całkowitą nieprzydatnością w życiu rozumianym jako sztuka opanowywania technik (promocja 3 w 1).