Rozszerzenie samej ulicy

Na placu dworca Białoruskiego wznosi się pomnik Maksyma Gorkiego dłuta Szadra i Muchinej; plac Majakowskiego ukształtowany na przecięciu z obwodnicą Ogrodową upiększy rzeźba tego wielkiego poety proletariackiego; na placu Puszkinowskim akcentującym skrzyżowanie z pierścieniem bulwarów znajduje się statua Aleksandra Puszkina j wreszcie na placu Radzieckim ukształtowanym przed siedzibą ludowej władzy miejskiej - gmachem Moskiewskiej Rady Delegatów Ludu Pracującego - stanął już odlany ze spiżu konny posąg księcia Jurija Dołgorukicgo, założyciela Moskwy sprzed ośmiu stuleci. Za placem Radzieckim rozpoczyna się najbardziej reprezentacyjny odcinek ulicy Gorkiego, doprowadzający do placów Maneżowego i Czerwonego, odcinek tym ciekawszy, że założony na spadku terenu i z lekka wygięty w planie (program uprawnienia budowlane na komputer).

Na osobną wzmiankę zasługuje architektura Rady Moskiewskiej - budynku, którego niezwykłe dzieje wykazują, jak różnie można się ustosunkować do zabytków w procesie przebudowy socjalistycznego miasta. Jeszcze w czasie rewolucji lutowej pierwsza rada delegatów robotniczych ulokowała się w zabytkowym pałacyku (dziele Matwieja Kazakowa z 1782 r.) przy ulicy Twierskiej, który po Rewolucji Październikowej stał się stałą, tradycyjną siedzibą Rady Moskiewskiej. Rosnące agendy tej potężnej instytucji już wkrótce przestały się mieścić w szczupłych ramach budowli zabytkowej (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Rozszerzenie samej ulicy i zabudowa zarówno jej, jak placu Radzieckiego 7-8-kondygnacjowymi domami mieszkalnymi wytworzyły sytuację, w której dominantę placu stanowił niewielki budynek wysunięty do przodu i przytłoczony wymiarami sąsiednich wysokich domów. Nie wystarczyło przesunięcie w r. 1939 zabytkowej budowli o 25 m w tył, na nową linię regulacyjną ulicy Gorkiego; względy funkcjonalne i urbanistyczne wymagały postawienia nowego dużego gmachu albo przebudowy starego (uprawnienia budowlane). Rząd radziecki nie zgodził się jednak na zatarcie od dawna znanego ludziom radzieckim i drogiego im oblicza architektonicznego zabytkowego pałacu - siedziby Rady Moskiewskiej. Polecił architektom tak rozbudować i nadbudować gmach Kazakowa, aby charakterystyczne rysy zabytku zostały zachowane i stanowiły zasadniczy motyw nowej, rozszerzonej budowli (program egzamin ustny).

Renesansowy układ dwuporządkowego pałacu

Wiele pracy włożył w to zadanie akademik J. Żółtowski. Wykonał on kilkanaście wariantów koncepcyjnych, na których w dużym stopniu oparł się autor ostatecznego projektu architekt D. Czeczulin. 1 choć rozwiązanie to znacznie ustępuje wstępnym szkicom Żółtowskiego, choć nie jest pozbawione wielu istotnych usterek, w zasadzie można je uznać za udane. Przekształcając plastyczną kompozycję cokołu i „piano nobile“ w renesansowy układ dwuporządkowego pałacu, którego pierwowzoru autor (zapewne pod wpływem sugestii Żółtowskiego) szuka w kompozycjach palladiańskich, Czeczulin przeniósł portyk Kazakowa na górną partię gmachu i przetworzył go z wątku pilastrowego w pełne, przystawionę do ściany kolumny (opinie o programie). Zachowany został tak swoisty dla tej budowli motyw kolorystyczny - zestawienie czerwieni ściany z białymi detalami obramień okiennych, kolumn i podziałów poziomych. Wreszcie zwieńczenie całości tympanonem wznoszącym się nad głównym gzymsem zostało powtórzone z pierwowzoru kazakowskiego. W obrazie całości widzimy jak gdyby uwielokrotniony pałac zabytkowy, przekształcony w dominantę wielkomiejskiego placu.

W toku przebudowy ulicy Gorkiego zastosowano ciekawe osiągnięcia techniczne, m. in. przesuwanie domów. Po raz pierwszy zrealizowano tu potokową metodę budowy. Ulica, mimo że w całości nie zyskała w pełni jednolitego oblicza architektonicznego, ma kilka udanych zespołów zabudowy mieszkaniowej i niektóre ciekawe budynki użyteczności publicznej (segregator aktów prawnych).

Jednakże architekci moskiewscy, uczestniczący w zabudowie tej arterii nie wyzyskali możliwości pełnowartościowego i jednorodnego rozwiązania jej architektury. Obok imponującego rozmachu przestrzennego wiele w niej przypadkowości i dysonansów, wiele powierzchownej łatwizny w opracowaniu elewacji. Poważny sprzeciw budzi sama zasada obrzeżnej, nieprzerwanej na dużych odcinkach zabudowy parawanowej, upośledzającej zaplecze i zubożającej wnętrze arterii (promocja 3 w 1).