Samodoskonalenie

Przykładów na to żadnych nie ma (i trudno przypuszczać, aby Michnikowi mogło wówczas chodzić o Geremka czy Szczypiorskiego jako kryptoendeków), a jedyna konkretna polemika, jaka się pojawia, jest wymierzona przeciw Józefowi Tischnerowi za jego stwierdzenie, iż Maksymilian Kolbe „odkrył polski horyzont wyjścia z polskiego kryzysu nadziei" (cokolwiek by to znaczyło) (program uprawnienia budowlane na komputer).

Jak widać, główna myśl artykułu Kłopot przedstawiona w Między Panem a Plebanem różni się od głównej myśli samego artykułu, co jeszcze raz potwierdza wygłoszoną powyżej prawdę, że dziennikarze nie powinni pisać tego typu książek przy pomocy mikrofonu. Ale zapytajmy, co mógł mieć na myśli Michnik, kiedy pisał swój Kłopot. Według mnie da się go wytłumaczyć tylko jako ćwiczenie w moralnym samodoskonaleniu, co z kolei mogło wynikać z faktu, iż autor czuł się już zmęczony przebywaniem przez długi czas „po jednej stronie” i postanowił, zgodnie ze swoim programem, „być rogatą duszą” i pójść „pod prąd” i „na udry ze światem”. Przykro mi, ale żadnych względów merytorycznych nie widzę (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Bzik krytycyzmu

Przestrzeganie w roku 1987 przed „iranizacją” Polski trudno nazwać trafnym zdiagnozowaniem problemów, przed jakimi stało wówczas nasze społeczeństwo czy inteligencja, zwłaszcza iż diagnoza nie była poparta żadnym rzeczowym argumentem, a jedynie ustawicznym odwoływaniem się do „syndromu irańskiego" (uprawnienia budowlane). Można co najwyżej bronić tekstu dowodząc, że miał on wartość profetyczną. Istotnie, kilka lat później, już w wolnej Polsce, pojawiła się fala niechęci do Kościoła tak wielka i irracjonalna, że ów poprzedni wyimaginowany „bzik bezkrytycyzmu" zmienił się w realny „bzik krytycyzmu" ogarniający szerokie rzesze, od poważnych twórców i akademików do niepoważnych rock’n’rollowcow straszących nas widmem „państwa wyznaniowego”. Okres ten, na szczęście, wydaje się być już za nami. Zdrada klerków być może wówczas się nie dokonała, ale za to mieliśmy chwilow-e rozstanie się ze zdrowym rozsądkiem (program egzamin ustny). 

Sugestywność schematu Michnika, nastawionego na walkę z nietolerancją pod sztandarem niepokory. jest tak wielka, iż uległ jej nawet Józef Tischner. On również próbuje okazjonalnie przedstawiać problemy i zjawiska z punktu widzenia ich konsekwencji dla sprawy pluralizmu. W taki sposób, na przykład, krytykuje on sw-ojego starego adwersarza - system tomistyczny - dowodząc, iż znajduje się on po stronie przeciwników wolności: „Duch tomizmu zbliżony był do ducha marksizmu. Marksiści mówili, że człowiek jest materią, którą należy formować według klasowego interesu, a tomiści uważali, że człowiek jest materią poddaną formom zakorzenionym w filozofii” (opinie o programie).

W innym miejscu będzie wobec tomizmu używał takich określeń jak „totalny” czy „inkwizytorski". Że Tischner tomizmu nie lubi, wiemy nie od dziś. Można jednak zastanawiać się. jaką wartość mają podobnego typu zarzuty (krytyczną analizę cytatu miłosiernie pominę). Wszak każdy system, nawet z tych najbardziej bliskich Tischnerowi, zawiera jakieś ukryte jądro „totalizujące" czy „inkwizytorskie”. Literatura na temat totalitarnych implikacji teorii Hegla czy Heideggera - dwóch ulubionych filozofów Tischnera - jest pokaźna, co nie znaczy wcale, iż jest ona wartościowa (segregator aktów prawnych).

Rzecz w tym. iż z punktu widzenia logiki tropienia wrogów pluralizmu, jaka charakteryzuje rozmowę Michnika i Tisch- nera, każdy myśliciel może pod jakimś względem okazać się kryptototalitamy - wliczając w to bohaterów książki, a także piszącego te słowa - podobnie jak każdy może okazać się rzecznikiem ducha niepokory i pluralizmu. Że rzecznikiem tych właśnie ostatnich wartości jest tomizm. to teza dość często spotykana (choćby w znanej książeczce Chestertona) i nie pozbawiona podstaw (np. niektóre teksty Maritaina) (promocja 3 w 1).