Ściany wieńcowe

Ściany wieńcowe należą do najstarszych konstrukcji drewnianych. W Polsce są stosowane od wieków i należały do najbardziej rozpowszechnionych konstrukcji na wsiach i w małych miasteczkach (program na komputer). Przy dobrym wykonaniu są one ciepłochronne i nie przemakają. Materiału drzewnego zużywa się na nie więcej niż na ściany szkieletowe, jednakże wykonanie ich jest dość łatwe i charakteryzują się one dużą trwałością (program na telefon).
Istnieją liczne typy ścian wieńcowych, charakterystyczne dla poszczególnych regionów geograficznych. W Polsce najczęściej stosowane są typy a i b, z okrąglaków i połowizn ze spłaszczonymi podstawami oraz typ c, z belek o przekroju prostokątnym z oblinami (oflisami). Typ d, z belek o prawidłowym przekroju kwadratowym lub prostokątnym, jest mniej ekonomiczny i miał zastosowanie do budowli bardziej reprezentacyjnych, np. kościołów (program egzamin ustny). Typ e, zrębowy, rozpowszechniony na terenie ZSRR, wymaga umiejętności i dość mozolnej obróbki ręcznej okrąglaków.
Typy f, g, h, i — w Polsce rzadko stosowane, spotyka się częściej w Szwajcarii i Austrii, gdzie obróbka kłód odbywa się mechanicznie. Za najlepszy z nich można uznać typ h, w którym szczelina nad czopem zapobiega włoskowatemu przesiąkaniu wody (opinie o programie).

Zabezpieczenie od przewiewania i przemarzania spoin poziomych w ścianach wieńcowych osiąga się przez uszczelnianie ich za pomocą różnych materiałów włóknistych. Stosowane są w tym celu: mech, pakuły, warkocze z wełny drzewnej itp. Zabezpieczenie ścian wieńcowych od zawilgocenia, poza szczególnymi sposobami konstrukcyjnymi w typach f, g, h, i , osiąga się często przez stosowanie dużych okapów dachów, których przykłady często spotykamy zwłaszcza w okolicach podgórskich. Dolny wieniec ściany, a niekiedy specjalna belka podwalinowa, spoczywa zwykle na murowanym cokole (segregator aktów prawnych). W szczególnym przypadku fundamenty mogą być typu słupowego; wówczas dolny wieniec, tzw. podwalinowy, musi mieć przekrój większy, gdyż przenosi obciążenie zginające (od ciężaru własnego i belek podłogowych).
Podmurowanie powinno wystawać nie mniej niż 40 cm ponad teren, by uchronić ścianę drewnianą od nasiąkania wodą przy topnieniu śniegu, czy też od rozpryskujących się kropel deszczowych. Izolację przeciwwilgociową układa się bądź na wierzchu podmurowania, bądź też o jedną lub dwie warstwy cegieł niżej, co ma na celu uniknięcie gromadzenia się wody w podstawie podwaliny.
Poszczególne warstwy belek ścian wieńcowych łączone są na swej długości za pomocą kołków o rozstawie około 1 m, w jednym lub lepiej w dwu rzędach na przemian. Kołki toczone z twardego drewna, o długości ok. 14 cm i średnicy ok. 2,5 cm, wbija się w nieco węższe gniazda wywiercone uprzednio. Kołki zabezpieczają belki od poprzecznego przesunięcia lub w przypadku stosowania okrąglaków — od przekręcenia (promocja 3 w 1).
Złącza naroży w ścianach wieńcowych wykonuje się z tzw. ostatkami lub bez ostatków. Złącza z ostatkami przy stosunkowo łatwej robocie ciesielskiej (z wyjątkiem zamku siodłowego w ścianie zrębowej) tworzą naroża mocne i stateczne; złącza bez ostatków wymagają bardziej złożonej roboty, aby naroża były równie mocne. Złącza bez ostatków, chociaż dają oszczędność na drewnie, mają tę wadę, że często przemarzają, ponieważ ciepło przenika do obciętych czół belek w kierunku ich długości, a nie w poprzek, wiadomo zaś, że współczynnik przewodności cieplnej drewna w kierunku włókien jest dwa razy większy niż w kierunku poprzecznym.

Projektując złącza

Projektując złącza należy mieć na uwadze, aby mogły one być wykonywane piłą z możliwie największym ograniczeniem dłutowania, które jest bardziej pracochłonne. Złącze bez ostatków w nakładkę węgłową prostą jest bardzo łatwe w wykonaniu piłą, lecz nie jest ono zbyt pewne, gdyż połączenie osiąga się tylko za pomocą kołków osadzonych w gniazdach kolejnych elementów. Jeżeli kołki osadzone są za luźno bądź też jeżeli się zsychają, a gniazda poszerzają, to mogą nastąpić pewne ruchy w złączach. Właściwymi złączami narożnymi bez ostatków są zamki węgłowe płetw owe (zwane także zamkami węgłowymi w jaskółczy lub rybi ogon), które unieruchamiają naroża na całej wysokości ściany wskutek wzajemnego zaklinowania łączonych elementów. Ściany wewnętrzne wieńcowe bywają łączone z zewnętrznymi również na złącza z ostatkami lub bez nich. Wszystkie ściany wieńcowe znacznie osiadają wskutek skurczu drewna (w poprzek włókien) przy wysychaniu, który dochodzi do ok. 3 cm na 1 m.

Osiadanie ścian musi być wzięte pod uwagę przy osadzaniu okien i drzwi, przy wykonywaniu schodów, ścian działowych, tynkowaniu oraz urządzeniach instalacji rurowych. Ze względu na osiadanie elementów poziomych ściany na wysokości okna i drzwi należy umożliwić elementom wyżej położonym swobodne osiadanie w taki sposób, aby nie obciążały nadproża. W tym celu należy pozostawić nad nadprożem szczelinę grubości kilku centymetrów, zapełnioną pakułami lub innym miękkim materiałem; należy również umożliwić niezależne osiadanie w pionie elementów przyległych do stojaków oboknia. Oboknie składa się tu z ościeżnicy, krosna i opaski od wewnątrz. Ściana uchwycona jest na wszystkich czterech obrzeżach otworu z zewnętrznej strony przez okno, a z wewnętrznej — przez opaskę. Ze względu na osiadanie ścian wieńcowych nie powinno się ich tynkować od wewnątrz wcześniej niż po upływie 1-1-2 lat.