Spostrzeganie przeszkód

Spostrzeganie przeszkód o mniejszej powierzchni niż wynikałoby to z omówionych poprzednio zależności jest możliwe z tego względu, że narząd słuchu jest bardziej wrażliwy na zmiany wysokości częstotliwości dźwięku niż na zmiany ich intensywności. Przy poziomie dźwięku wynoszącym np. 40 dB ucho jest w stanie rozróżnić około 2000 tonów zawartych w zakresie częstotliwości 50-8000 Hz, a więc może zauważać zmiany częstotliwości (AJ) średnio rzędu ok. 4 Hz. Największą wrażliwość na zmiany częstotliwości wykazuje ucho przy częstotliwości ok. 2000 Hz i poziomie natężenia dźwięku 70 dB (program uprawnienia budowlane na komputer).

Omawiane zjawisko może mieć podstawowe znaczenie w spostrzeganiu przeszkód słuchem w przypadku, gdy dana osoba zbliża się (względnie oddala) od przeszkody lub sama przeszkoda (np. pojazd mechaniczny) jest w ruchu. Na przykład gdy osoba ta zbliża się z prędkością v do nieruchomej przeszkody znajdującej się przed nią, wówczas wysokość dźwięku bezpośredniego f^_r, który ona sama wytwarza, będzie różnić się od wysokości dźwięku odbitego od tej przeszkody o wartość A/ = /* (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

W przypadku częstotliwości fśr = 2000 Hz prędkość poruszania się, przy której jest możliwe rozróżnianie zmian częstotliwości, wyniesie więc v_mtn <===* 2,08 km/h, natomiast przy średniej prędkości poruszania się pieszo wynoszącej Vśr — 4 km/h różnica dźwięku bezpośredniego i odbitego Aj = = 6,5 Hz; jak można sądzić zmiana taka powinna być zauważalna słuchem również i przy innych częstotliwościach, zwłaszcza większych, jak również przy bardzo małych poziomach dźwięku (uprawnienia budowlane).

Omawiane powyżej zależności, potwierdzone wynikami przeprowadzonych badań, wskazują na to, że do spostrzeżenia przeszkody w ciszy wystarcza jej obecność w dostatecznie małej odległości. Obecność takich sygnałów jak kroki, klaskanie lub głos ludzki odległość tę odpowiednio zwiększa. Zastosowanie źródła specjalnych sygnałów dźwiękowych pozwala odległość tę jeszcze bardziej zwiększyć. Na rys. 2.33 przedstawiono wyniki badań odległości spostrzegania pojedynczej standardowej przeszkody w postaci okrągłej tekturowej tarczy o średnicy 50 cm, ustawionej na wprost twarzy osób, które badano, i przybliżanej względnie oddalanej od niej w poziomie (program egzamin ustny).

Wyniki badań kierunkowości

Linią 1 oznaczono odległość spostrzegania słuchem przeszkody bez stosowania urządzenia dźwiękowego pomocniczego, a linią 2 z zastosowaniem takiego urządzenia. W pierwszym przypadku ok. 33% osób badanych spostrzegało obecność przeszkody w stosunkowo niewielkiej odległości wynoszącej średnio ok. 8 cm, natomiast w drugim większość osób (w zasadzie wszystkie osoby) była zdolna wykryć przeszkodę w znacznie większej odległości (średnio wynosiła ona ok. 1,3 m) (opinie o programie).

Wyniki badań kierunkowości spostrzegania polegających na przybliżaniu pojedynczej standardowej przeszkody do badanej osoby z różnych stron. Linią 1 oznaczono granicę stref spostrzegania przeszkody w warunkach naturalnych, a więc względnej ciszy, a linią 2 przy użyciu dźwiękowego urządzenia pomocniczego (segregator aktów prawnych). W warunkach rzeczywistych obszar strefy spostrzegania jest stosunkowo mały (średnio rzędu kilkunastu centymetrów), ze względu na to, że do osoby badanej dźwięki docierają ze wszystkich stron, otaczają głowę^ w sposób dosyć regularny w przybliżeniu stale w jednakowej odległości, nieco lepiej z przodu i obu boków, gorzej z tyłu głowy. Po zastosowaniu urządzenia pomocniczego obszar ten znacznie się zwiększa (do ok. 145 cm), a przede wszystkim przed badaną osobą, ponieważ urządzenie umieszczono na piersiach tej osoby. Z boków, a zwłaszcza z tyłu, oba obszary niewiele się różnią między sobą; zależy to niewątpliwie od własności akustycznych otoczenia, w których przeprowadzono omawiane eksperymenty.

Jeżeli w miejscu pracy nie ma wystarczającego oświetlenia lub osoby pracujące są inwalidami z powodu utraty wzroku, wówczas otoczenie należy tak ukształtować, aby sprzyjało wytwarzaniu się pola akustycznego o własnościach kierunkowych (promocja 3 w 1).