Trudności doświadczenia

Przemyślany wybór materiału doświadczalnego może w znacznym stopniu zmniejszyć trudności doświadczenia. Na przykład wybór gatunków w pracach biologicznych może rozstrzygnąć o ostatecznym sukcesie lub niepowodzeniu doświadczenia (promocja 3 w 1). Wskazano już, iż wybór muszki Drosophila przez T. 11. Morgana do jego klasycznych studiów nad genetyką miał decydujące znaczenie, gdyż nowe pokolenia rodziły się co 2 tygodnie. Podobnie udatne wykazanie wirusowej natury żółtej febry oparte zostało na odkryciu, że pewien gatunek małpy jest podatny na tę chorobę i wobec tego może być użyty jako obiekt doświadczalny (program uprawnienia budowlane na komputer).

Należy tu jednak podkreślić, iż nie powinno się dopuszczać do poświęcania względów bardziej zasadniczych dla dogodności eksperymentowania. Łatwe doświadczenie może czasem nie dać odpowiedzi na właściwe pytania. Jako idealne przedstawia się niekiedy takie doświadczenie, w którym utrzymuje się stałą wartość wszystkich istotnych zmiennych z wyjątkiem jednej badanej, której skutki zmian podlegają obserwacji. W wielu przypadkach, jak to zobaczymy, schemat ten jest niekoniecznie najlepszy, nawet teoretycznie, a we wszystkich prawie sytuacjach rzeczywistych nie można go praktycznie zrealizować (program uprawnienia budowlane na ANDROID). W związku z tym potrzebna jest jakaś metoda wprowadzania poprawek uwzględniających skutki działania innych zmiennych, które podczas doświadczenia mogą zmieniać się w nieznany i nie dający się opanować sposób.

Niebezpieczne kuracje

Jedną z takich metod jest wprowadzenie obiektów kontrolnych. Są to takie same próbki, które poddaje się w miarę możności traktowaniu identycznemu jak obiekty doświadczalne, z wyjątkiem zmian badanej zmiennej. Obiekty kontrolne konieczne są zwłaszcza w badaniach medycznych (segregator aktów prawnych). Wiele bezużytecznych kuracji prowadzono na podstawie rzekomych „doświadczeń", które w rzeczywistości wobec niezastosowania obiektów kontrolnych dały zwodnicze wyniki. Dwoma kontrastowymi przykładami mogą być: „zlotowa" kuracja oraz zastosowanie streptomycyny w leczeniu gruźlicy (uprawnienia budowlane).

Pierwsza z nich była w niedalekiej przeszłości bardzo modna, lansowana zupełnie bezpodstawnie. Natomiast kontrolowane doświadczenie ze streptomycyną ilustruje praktyczne zastosowanie większości zasad niniejszego rozdziału. Próby ze streptomycyną objęły 107 pacjentów, wybranych tak, ażeby byli możliwie podobni do siebie; podzielono ich na obiekty badane i kontrolne przy użyciu liczb losowych (program egzamin ustny). Ponadto badań postępów leczenia pacjentów dokonali lekarze, którym nie było wiadomo, kto z pacjentów jest przedmiotem badania, kto zaś obiektem kontrolnym. Stosunkowo miarodajne wyniki tego badania tworzą silny kontrast z wynikami innych badań (opinie o programie).

Przy użyciu obiektów kontrolnych w badaniach medycznych i innych powstają poważne problemy natury moralnej. Można zapytać, czy słuszne jest decydowanie metodą losową o tym, czy dany pacjent ma być poddany takiej, czy innej kuracji. W wielu przypadkach postępowanie takie nie jest moralnie usprawiedliwione, ponieważ dostępne dowody wskazują w dostatecznie wyraźny sposób na wyższość jednej kuracji nad inną. Jednakże historia medycyny roi się od błędnych lub zgoła niebezpiecznych kuracji, w które mocno wierzono, nawet przez okres 10 lub więcej lat, następnie zaś odrzucano, i to nie z powodu odkrycia czegoś lepszego, lecz wskutek zdania sobie z biegiem czasu sprawy, że dana kuracja jest nieskuteczna i nigdy nie była poparta żadnymi realnymi dowodami. W następstwie tego stosunkowo często powstaje taka sytuacja, że nowa kuracja osiąga punkt, w którym argumenty przemawiające za nią zrównują się mniej więcej z argumentami na rzecz kuracji dotychczasowej. Jest to chwila, gdy skrupulatne, kierowane i naukowo zaprojektowane doświadczenia są nie tylko moralnie usprawiedliwione, lecz stają się moralnie nakazane, ponieważ w przeciwnym razie jest bardzo prawdopodobne, że nowa kuracja stanie się modna, nawet jeżeli przynosi więcej szkody niż pożytku.